نخستین نتایج توافقات 5+1

امضای توافقات 5+1 با ایران در مورد برنامۀ هسته ای، نه تنها اوضاع خاورمیانه را تغییر داد بلکه در نتیجه نظم جهان را نیز متحول ساخت. در حالی که مفسران بین المللی در مورد پیامدهای آن عمیقاً دچار تردید هستند، من تحلیل خودم را در اینجا بر اساس آنچه در طول این گفتگوها نوشته و منتشر کرده ام مطرح خواهم کرد.

پس از خنثی کردن کوبا، برای بارک اوباما خنثی کردن ایران به مهارت استادانه ای نیاز داشت زیرا می بایستی روسیه و چین را نیز منزوی سازد. در واقع، موضوع بر سر یک خنثی سازی بود : به این معنا که اگر ایران هنوز آرمان ضد امپریالیستی بر اساس نظریات علی شریعتی و امام روح الله خمینی را کاملاً رها نکرده، ولی از جنگ علیه ایالات متحده قطع نظر کرده و در نتیجه از صدور چنین انقلابی نیز امتناع کرده است.

گرچه از مناسبات دو جانبۀ بین واشنگتن و تهران بی اطلاع هستیم، ولی طی کمتر از یک هفته، چشم انداز جدیدی را در حال گسترش می بینیم که با پیشبینی هائی که پیش از این مطرح کرده بودم تطبیق می یابد [1] .

1) در طول مدتی که سیاستمداران ایالات متحده یکدیگر را می دریدند که آیا از این توافق با ایران پشتیبانی کنند یا نکنند، ایران از عدن بیرون آمد و با چنین حرکتی متعاقباً و فوراً یمن به دست نیروی مشترک عرب افتاد، در واقع یعنی خلاف آنچه نام این اتحادیه می تواند به ذهن ما متبادر سازد، نیروی مشترک عرب یعنی اسرائیل و عربستان سعودی. چنین رویدادی موجب شد که تنگۀ باب المندب در تسلط ناتو قرار بگیرد. از این پس گروه سعودی بن لادن می تواند پلی روی دریای سرخ بین یمن و جیبوتی ایجاد کند. اسرائیل و عربستان سعودی نیز می توانند ذخائر طبیعی اوگادن (اتیوپی) را مورد بهره برداری قرار دهند.

2) وزیر قدیمی اطلاعات، میشل ساماحا Michel Samaha که از سال 2012 به اتهام شرکت در عملیات تروریستی در کشورش به فرمان و با تبانی بشار اسد و ژنرال علی مملوک رئیس سرویس های اطلاعاتی سوریه، در لبنان زندانی شده بود، ناگهان موضوع اعترافاتش را زیر علامت سؤال برد. او در عین حال ویدئوهای تهیه شده توسط پلیس لبنان را مردود دانست، یعنی افشای مونتاژی که می تواند تعبیر از آن را کاملاً تغییر دهد. بر این اساس، میشل ساماحا می تواند مخالفان سوریه را از تنها مدرکی که در دادگاه فرجام خواهی نظامی در اختیار دارند محروم سازد. این دادگاه در روز 17 سپتامبر برگزار خواهد شد. زیرا پس از فروپاشی توطئۀ اتهام زنی علیه سوریه در ماجرای حریری، ماجرای ساماحا تنها موردی است که می تواند سوریه و بشار اسد را به تروریسم متهم سازد.

3) بازداشت تقریباً هم زمان 29 قاچاقچی در ترکیه و 431 جهاد طلب در عربستان سعودی نخستین حرکات معنی دار آنکارا و ریاض علیه داع شرا به ما نشان می دهد. گرچه هنوز خیلی زود است تا بتوانیم بگوئیم که ترکیه از پدرخواندگی و عربستان سعودی از تأمین مالی آنها قطع نظر خواهند کرد، ولی بنظر می رسد که در چنین مسیری حرکت می کنند. در این صورت هدفشان تخریب داعش نخواهد بود، بلکه هدف اصلی بیرون کشیدن آنها از خاورمیانه است. علاوه بر این، وزیر دفاع ایالات متحده آشتون کارتر Ashton Carter برای تنظیم تصمیمات شورای همکاری خلیج در 14 مه در کمپ دیوید، باید روز 21 ژوئیه به منطقه بیاید، یعنی برای تدارکات و امکانات و کمک های ضروری برای نیروی مشترک عرب در مبارزه علیه داعش.

چندین بازیگر پتانسیل هنوز وارد بازی نشده اند، به ویژه اروپائی ها. احتمال کمی وجود دارد که با اجرای توافقات مخالفت کنند بلکه بر عکس نقش مثبتی در این بازی به عهده خواهند گرفت. در این مورد، وزیر امور خارجۀ آلمان فرانک والتر اشتاینمایر Frank-Walter Steinmeier به راه اندازی گردهمآئی از نوع 5+1 برای صلح در سوریه اشاراتی داشته است. حتی اگر نمی دانیم قانونیت و حقانیت چنین نظریاتی کدام است، ولی این نوع ابتکارات نباید موجب مخالفت واشنگتن شود. زیرا از یک سو به واشنگتن اجازه می دهد که با سهولت بیشتری سیاستش را در رابطه با سوریه تغییر دهد و از سوی دیگر فضای اشغال شده توسط اروپائی ها موجب کاهش فضا برای ایران می شود. در هر صورت برای بارک اوباما وقت آن رسیده است که در سوریه «با جبهۀ پیروزمند» روبرو شود.