Προσαρμογές στη Μέση Ανατολή

Η διπλωματική κρίση γύρω από το Κατάρ πάγωσε διάφορες περιφερειακές συγκρούσεις και έσβησε τις προσπάθειες διευθέτησης ορισμένων άλλων. Κανείς δεν ξέρει πότε θα ανοίξει η κουρτίνα, αλλά αναμένεται ότι θα εμφανιστεί μια πολύ βαθιά μεταμορφωμένη περιοχή.

1- Η παλαιστινιακή σύγκρουση

Μετά την εκδίωξη των περισσότερων Παλαιστινίων από τα σπίτια τους (η Νάκμπα, 15 Μαΐου 1948) και την άρνηση του αραβικού λαού αυτής της εθνοκάθαρσης, μόνο η χωριστή ισραηλινο-αιγυπτιακή ειρήνη των συμφωνιών του Καμπ Ντέιβιντ (1978) και η υπόσχεση για μια λύση δύο κρατών των συμφωνιών του Όσλο (1993) άλλαξαν εν μέρει την κατάσταση.

Ωστόσο, όταν αποκαλύφθηκαν οι μυστικές διαπραγματεύσεις ανάμεσα στο Ιράν και τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Σαουδική Αραβία και το Ισραήλ αποφάσισαν με τη σειρά τους να συζητήσουν. Μετά από 17 μήνες μυστικών συναντήσεων, συνήφθη μια συμφωνία μεταξύ του Θεματοφύλακα των Δύο Ιερών Τζαμιών και του εβραϊκού Κράτους [1]. Η τελευταία έγινε πραγματικότητα με τη συμμετοχή της Τσαχάλ (Ισραηλινού Στρατού) στον πόλεμο της Υεμένης [2] και τη μεταφορά τακτικών πυρηνικών βομβών [3].

Να θυμίσουμε ότι αυτή η συμφωνία προέβλεπε επίσης να εξελιχθεί η Σαουδική Αραβία, έτσι ώστε η κοινωνία να παραμένει σαλαφιστική και οι θεσμοί να εκκοσμικευθούν.
Προέβλεπε επίσης την ανεξαρτησία του ιρακινού Κουρδιστάν (το οποίο θα διεξάγει δημοψήφισμα το Σεπτέμβριο) και την εκμετάλλευση τόσο των κοιτασμάτων φυσικού αερίου του «Άδειου Τέταρτου (Empty Quarter)» (τα οποία είναι κοινά στη Σαουδική Αραβία και την Υεμένη, όπου και ο σημερινός πόλεμος) και εκείνων του Ογκαντέν (εξ ου και η αποχώρηση αυτή την εβδομάδα των καταριανών στρατευμάτων από τα σύνορα με το Τζιμπουτί).

Εν τέλει, η Αίγυπτος αποφάσισε να πουλήσει τα νησιά Τιράν και Σαναφίρ στη Σαουδική Αραβία, όπως είχε υποσχεθεί πριν από ένα χρόνο. Με τον τρόπο αυτό, το Ριάντ αναγνώρισε de facto τις συμφωνίες του Καμπ Ντέιβιντ, οι οποίες περιλαμβάνουν το καθεστώς των εδαφών αυτών. Το Ισραήλ επιβεβαίωσε ότι έλαβε σαουδαραβικές εγγυήσεις.
Να παρατηρήσουμε ότι η αιγυπτιακή απόφαση δεν ελήφθη υπό την πίεση της Σαουδικής Αραβίας (το Ριάντ είχε μπλοκάρει μάταια τις παραδόσεις πετρελαίου του, καθώς και ένα δάνειο ύψους 12 δισεκατομμυρίων δολαρίων), αλλά λόγω της κρίσης στον Κόλπο. Οι Σαούντ επισημοποίησαν τη ρήξη τους με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους , η οποία επώαζε μετά τη διαβίβαση από τον πρόεδρο αλ-Σίσι εγγράφων που αποδεικνύουν ένα σχέδιο πραξικοπήματος ορισμένων μέλων της Αδελφότητας εναντίον των Σαούντ. Σε πρώτη φάση, η Σαουδική Αραβία πίστευε ότι μπορούσε να διακρίνει μεταξύ των καλών και κακών Αδελφών Μουσουλμάνων. Είχε ήδη κατηγορήσει το Κατάρ ότι υποστήριζε τους πραξικοπηματίες , αλλά τα πράγματα εξελίχθηκαν ειρηνικά τότε. Τώρα το Ριάντ προτίθεται να καταπολεμήσει όλη την Αδελφότητα, γεγονός που την οδηγεί να αναθεωρήσει τη θέση της για τη Συρία.
Η πώληση των νησιών αυτών, που ήταν αιγυπτιακά από την Συνθήκη του Λονδίνου το 1840, δεν έχει άλλη σημασία παρά να επιτρέψει στη Σαουδική Αραβία να αναγνωρίσει σιωπηρά, 39 χρόνια αργότερα, την αιγυπτο-ισραηλινή ειρηνευτική συμφωνία του Καμπ Ντέιβιντ.

Από την πλευρά της, η Τεχεράνη φιλοξένησε την πολιτική ηγεσία της Χαμάς (που αποτελείται κυρίως από Αδελφούς Μουσουλμάνους) ταυτόχρονα στο όνομα της αλληλεγγύης με το Παλαιστινιακό αγώνα και επειδή μοιράζεται την ίδια αντίληψη του πολιτικού ισλάμ.

Το επόμενο βήμα θα είναι η δημιουργία δημόσιων εμπορικών σχέσεων μεταξύ του Ριάντ και του Τελ Αβίβ όπως τις εκθέτουν οι Times τη 17ης Ιουνίου (ισραηλινές εταιρείες θα επιτραπούν στη Σαουδική Αραβία και η αεροπορική εταιρεία El-Al θα μπορεί να χρησιμοποιήσει τον εναέριο χώρο της Σαουδικής Αραβίας) [4], έπειτα η αναγνώριση της ειρηνικής πρωτοβουλίας του πρίγκιπα Αμπντάλα (Αραβικός Σύνδεσμος, 2002) και η εγκαθίδρυση διπλωματικών σχέσεων (ο πρίγκιπας Ουαλίντ μπεν Ταλάλ θα γίνει πρεσβευτής) [5].

Αυτό το σχέδιο μπορεί να οδηγήσει στην ειρήνη στην Παλαιστίνη (αναγνώριση ενός παλαιστινιακού κράτους και αποζημίωση των προσφύγων), στο Λίβανο (απόσυρση από τις φάρμες της Σεμπάα) και στη Συρία (στάση υποστήριξης στους τζιχαντιστές και απόσυρση από το Γκολάν).

Το ζήτημα του Γκολάν θα είναι ιδιαίτερα δύσκολο, επειδή η κυβέρνηση Νετανιάχου επιβεβαίωσε –όχι χωρίς πρόκληση- την προσάρτηση του, ενώ οι ΗΠΑ και η Ρωσία αντέδρασαν έντονα για την απέλαση της Δύναμης των Ηνωμένων Εθνών ( UNDOF) και την αντικατάστασή της από την αλ Κάιντα [6]. Ωστόσο, δεν αποκλείεται κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Συρία, η Ουάσιγκτον και η Μόσχα να έχουν δεσμευθεί με το Τελ Αβίβ να μην αλλάξει το statu quo στο Γκολάν.

Αυτό το σχέδιο γενικής διευθέτησης αντικατοπτρίζει τον τρόπο των επιχειρηματιών Ντόναλντ Τραμπ και Jared Kushner: να δημιουργήσουν μια οικονομική κατάσταση που απαιτεί μια πολιτική αλλαγή. Θα προσκρουστεί ασφαλώς με την αντίθεσή των Αδελφών Μουσουλμάνων (της Χαμάς) και του τρίγωνου του πολιτικού ισλάμ: Ιράν, Κατάρ και Τουρκία.

2 . Η ιρακινoσυριακή σύγκρουση

Όλοι οι παίκτες στη περιοχή συμφωνούν ότι σήμερα το Ιράκ και η Συρία αποτελούν ένα ενιαίο πεδίο μάχης. Ωστόσο, οι Δυτικοί που προσκολλώνται στα ψέματα της κυβέρνησης Μπους Τζούνιορ (ακόμη και αν παραδέχονται τη ματαιότητα των όπλων μαζικής καταστροφής που αποδίδονταν στον Σαντάμ Χουσεΐν) και στη ρομαντική αφήγηση των «Αραβικών Ανοίξεων» (ακόμα κι αν αναγνωρίζουν ότι αυτή η κίνηση ποτέ δεν προσπάθησε να φέρει την ελευθερία, αλλά αντίθετα να επιβάλει το πολιτικό ισλάμ), εξακολουθούν να τις θεωρούν ως διακριτές.

Προτρέχουμε τους αναγνώστες μας να διαβάσουν το βιβλίο μου Μπροστά στα μάτια μας όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίον άρχισε ο πόλεμος [7]. Σε κάθε περίπτωση, από την αρχή της κρίσης γύρω από το Κατάρ, ο πόλεμος περιορίζεται στο Ιράκ και τη Συρία
– (1) στη καταπολέμηση του Ντάες (Μοσούλη και Ράκκα) και
– (2) στο πόλεμο εναντίον της Τουρκίας (Μπασίκα και αλ-Μπαμπ) [8].

Αυτό που είναι προφανές σε όλους στην περιοχή είναι, ότι από την ανάληψη της εξουσίας στο Πεκίνο από τον πρόεδρο Ξι Ζινπίνγκ (Xi Jinping), φορέα του προγράμματος των Δυο Δρόμων του Μεταξιού, η Ουάσιγκτον έχει ωθήσει για τη δημιουργία ενός «Σουνιστάν» σε επικάλυψη του Ιράκ και της Συρίας. Για να το κάνει, έχει χρηματοδοτήσει, εξόπλισε, εκπαίδευσε και πλαισίωσε το Ντάες για να διακόψει τον άξονα επικοινωνίας Βηρυτός-Δαμασκός-Βαγδάτη-Τεχεράνη-Πεκίνο.

Εδώ και τέσσερις μήνες, η κυβέρνηση Τραμπ εξετάσει και διαπραγματεύεται το πώς μπορεί να αλλάξει αυτή η πολιτική και να συνάψει μια συνεργασία με το Πεκίνο, αντί της τρέχουσας αντιπαράθεσης [9].

Ενώ στο έδαφος, αλληλοσυνδέονται αντικρουόμενα γεγονότα, οι ιρακινός και συριακός στρατοί προχώρησαν ξαφνικά από την αρχή της κρίσης γύρω από το Κατάρ. Απελευθέρωσαν από το Ντάες τα εδάφη γύρω από τα σύνορα της επικράτειάς τους και βρίσκονται στο σημείο να συναντηθούν (ήτοι να αποκατασταθεί ο Δρόμος του Μεταξιού). Οι δύο στρατοί δεν χωρίζονται παρά μόνο από διακόσια μέτρα γης που ελέγχονται παράνομα από το στρατό των ΗΠΑ [10].

Όσον αφορά τις μάχες στη νότια Συρία, σταμάτησαν ως εκ θαύματος. Μια εκεχειρία κηρύχτηκε μονομερώς από τη Δαμασκό στην Νταρίγια. Στην πραγματικότητα, η Μόσχα και η Ουάσιγκτον έχουν δώσει διαβεβαιώσεις στο Τελ Αβίβ ότι η Συρία θα αφήσει να αναπτυχτούν στα σύνορα της μόνο ρωσικά στρατεύματα και όχι ιρανικά, ούτε εκείνα της λιβανέζικης Χεζμπολάχ.

Εν ολίγοις, αν το Πεντάγωνο ακολουθεί τις εντολές του Λευκού Οίκου, η σύγκρουση θα πρέπει να σταματήσει σε μεγάλο βαθμό. Θα παρέμεινε η τουρκική κατοχή του Ιράκ και της Συρίας, κατά το πρότυπο της τουρκικής κατοχής των Κύπρος με την οποία συμβιβάστηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σαουδική Αραβία, που ήταν εχθροί του Ιράκ και της Συρίας να γίνουν ξανά σύμμαχοι τους.

3- Η σύγκρουση στην Υεμένη

Οι πολίτες της Υεμένης θα μπορούσαν να φέρουν το κύριο βάρος των τρεχουσών εξελίξεων. Ενώ είναι σαφές ότι η Σαουδική Αραβία μπήκε στον πόλεμο για να εγκαταστήσει μια κυβέρνηση που ευνοεί την από κοινού εκμετάλλευση των κοιτασμάτων πετρελαίου στο «Άδειο Τέταρτο» και για την προσωπική δόξα του πρίγκιπα Μοχάμεντ Μπιν σαλμάν, φαίνεται ότι η παροχή βοήθειας από το Ιράν στους Χούθι και στον πρώην πρόεδρο Σάλεχ παρακάμπτει τα μάτια των αραβικών χωρών και της «διεθνούς κοινότητας» για τα εγκλήματα που διαπράττονται εκεί.

Πρέπει πράγματι να επιλέξει ο καθείς το στρατόπεδο του και σχεδόν όλοι επέλεξαν τη Σαουδική Αραβία κατά του Κατάρ και των Τούρκων και Ιρανών συμμάχων του. Ό, τι ήταν θετικό στη Παλαιστίνη, το Ιράκ και τη Συρία, αποδεικνύεται αρνητικό στην Υεμένη.

Συμπέρασμα

Από της 5ης Ιουνίου και της διακοπής των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ του Ριάντ και της Ντόχα, όλες οι πρεσβείες προετοιμάζονται για έναν πιθανό πόλεμο, ακόμα και αν μόνο η Γερμανία αναφέρθηκα δημοσίως σε αυτό το ενδεχόμενο. Η κατάσταση είναι ακόμη πιο περίεργή δεδομένου ότι είναι το Κατάρ και όχι η Σαουδική Αραβία, η οποία συμμετέχει ως παρατηρητής στο ΝΑΤΟ [11].

Παραιτήσεις αλληλοσυνδέονται στην Ντόχα, από την πρέσβη των Ηνωμένων Πολιτειών Ντάνα Σελ Σμιθ, μέχρι του προπονητή της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου Jorge Fossati. Όχι μόνο τα κράτη που ευθυγραμμίζονται με το Ριάντ μείωσαν τις εμπορικές τους σχέσεις με το εμιράτο, αλλά πολλές εταιρείες χωρίς ιδιαίτερους δεσμούς με το Κόλπο έκαναν το ίδιο εν όψει του κινδύνου πολέμου. Αυτή είναι η περίπτωση για παράδειγμα της COSCO, της μεγαλύτερης ναυτιλιακής εταιρείας της Κίνας.

Τέλος πάντων, παρά της δικαιολογημένες ιστορικές διεκδικήσεις της, φαίνεται αδύνατο η Σαουδική Αραβία να προσαρτήσει το Κατάρ, ενώ είχε αντιτεθεί στη προσάρτηση του Κουβέιτ από το Ιράκ για τους ίδιους λόγους.
Ένας κανόνας έχει αναδειχθεί στον κόσμο μετά τη βρετανική αποαποικιοποίηση: κανείς δεν έχει το δικαίωμα να αγγίξει τα σύνορα που χαράχτηκαν από το Λονδίνο, με μοναδικό στόχο να διατηρούνται άλυτα τα προβλήματα για τα νέα ανεξάρτητα Κράτη. Με αυτόν τον τρόπο το Λονδίνο διατηρεί εκ των πραγμάτων (de facto) τη διαρκή εξάρτηση τους από το ίδιο. Περαιτέρω, η προσεχή άφιξη 43.000 Πακιστανών και Τούρκων στρατιωτών και θα έρθουν για να υπερασπιστούν το Κατάρ θα πρέπει να ενισχύσει τη θέση του.