از بیانیۀ ژنو تا قطعنامۀ 2254

ایالات متحده و روسیه برای دومین بار در مورد طرح صلح در سوریه به توافق رسیدند.

نخستین بار، طی گردهمآئی ژنو در ژوئن 2012 بود [1]. در آن دوران هدف این بود که با تقسیم منطقه به دو بخش نفوذی [2]

، صلح در سوریه و هم زمان در تمام خاورمیانه برقرار گردد. با این وجود این توافق فوراً از سوی وزیر امور خارجه هیلاری کلینتون و گروه او «شاهین های لیبرال» و «نئومحافظه کاران» مورد تخریب قرار گرفت. به شکلی که کمتر از دو هفته بعد فرانسه، ابتدا با گردهمآئی «دوستان سوریه» [3]، سپس با «آتش فشان دمشق و زلزلۀ سوریه» [4] جنگ تازه ای را راه اندازی کرد. به این مجموعه منازعات، در پایان 2013 کودتای اوکراین نیز افزوده شد. هر دو رویداد به تعلیق کمابیش تمام و کمال روابط دیپلماتیک بین واشنگتن و مسکو انجامید.

دومین بار، طی ملاقات جان کری و ولادیمیر پوتین در کرملین به تاریخ 15 دسامبر 2015 بود [5]. ملاقات آنها فوراً به گردهمآئی هیئت عالی اپوزیسیون سوریه و تصویب قطعنامۀ [6]2253 که تأمین مالی القاعده و داعش را ممنوع اعلان کرد، و قطعنامۀ 2254 [7] با نهادینه سازی تلاش های انجام گرفته در ژنو و وین برای سوریه. در شگفتی عمومی، هیئت عالی اپوزیسیون برای مدیریت نمایندگی اش نخست وزیر بعثی سابق ریاض حجاب را انتخاب کرد (از اهالی قبیله ای در عربستان). برای اجتناب از سوء تعبیر، وزیر امور خارجه جان کری به کرملین اعلان کرد که رأی ایالات متحده در مورد رئیس جمهور اسد مانعی برای رأی سوری ها نیست، سپس به شورای امنیت گفت که «در فرآیند سیاسی گزینش بین اسد و داعش مد نظر نیست بلکه گزینش بین جنگ و صلح مطرح می باشد».

خارج شدن مشاوران نظامی ایران کمی پیش از گردهمآئی کرملین آغاز شد. روسیه نیز خود را با بیانیۀ ژنو همآهنگ کرد. بیانیۀ ژنو در واقع پیشبینی کرده است تا عناصر اپوزیسیون را در تشکل نوعی دولت اتحاد ملی جمهوری عرب سوریه جای دهد. برای آن که نشان دهد که علیه تروریسم مبارزه می کند، ولی نه علیه اپوزیسیون های سیاسی حتی مسلح، روسیه با ارتش آزاد سوریه و فرانسه به عنوان پشتیبان آن به توافقاتی رسید. در حالی که هیچ گاه به آن شکلی که رسانه های آتلانتیست جلوه می دادند، اهمیت خاصی در محل نداشت و از اواخر سال 2013 وجود خارجی ندارد، 5000 مبارز که نمی دانیم از کجا سر برآورده اند از این پس با ارتش روسیه و به همین گونه با ارتش سوریه علیه القاعده و داعش همکاری می کنندو این صحنه آرائی باز هم از این شگفت انگیز تر بنظر خواهد رسید وقتی به این موضوع فکر کنیم که ارتش آزاد سوریه برای استقرار در جنوب در نظر گرفته شده بود، و حالا در شمال کشور مبارزه می کند.

از دوران ورشکستی گردهمآئی ژنو در ژوئن 2012 کمی دورشده ایم و خیلی چیزها عوض شده است، برخی بازیگران اصلی حذف شده اند و توازن نیروها نیز تغییر کرده است.

بنظر می رسد که رئیس جمهور آمریکا بارک اوباما بخشی از قدرت خود را بازیافته و پروندۀ «بهار عرب» را بسته است. در نتیجه، او موفق شد یکی پس از دیگری توطئه چین ها را حذف کند، ژنرال دیوید پترائوس را در نوامبر 2012 با دستبند به مچ هایش بازداشت کرد، هیلاری کلینتون در ژانویه 2013 و ژنرال جان آلن که دو ماه پیش در اکتبر 2015 مجبور به استعفا شد. به همین گونه، او دولت خود را از «اخوان المسلمین» (به زبان فارسی برادران مسلمان) پاکسازی کرد، به انضمام شورای امنیت ملی. با وجود این، جفری فیلتمن شمارۀ 2 سازمان ملل متحد باقی ماند. فیلتمن طرحی را برای تسلیم تمام و کمال و بی قید و شرط سوریه نوشت و گفتگوهای صلح را تا جائی که می توانست به امید شکست ارتش عرب سوریه به درازا کشاند [8].

کاخ سفید در ژوئن 2013، امیر قطر حمد بن خلیفه آل ثانی را وادار به کناره گیری کرد و نخست وزیر او حامد بن جاسم را نیز از زندگی سیاسی محروم کرد [9]. با این وجود حامد بن جاسم به هیئت مدیرۀ مؤسسۀ بروکینگ در دوحه پیوست، و امیر جدید قطر تمیم تأمین مالی اخوان المسلمین و سازمان های تروریستی آنها را تا بحران دیپلماتیک با همسایه اش عربستان سعودی در مارس 2014 حفظ کرد [10].

با وجود هشدار آژانس اطلاعات دفاعی (Defense Intelligence Agency)، گروه دیوید پترائوس در اواسط 2014 در هدایت گروهی که در سال 2004 زیر نام « امارات اسلامی در عراق» با همکاری سرهنگ جیمز استیل James Steele و جیمز کوفمن James Coffman و جان نگرو پونت John Negroponte در مقام سفیر ایجاد کرده بود توفیق به دست آورد. از این گروه برای تصفیۀ قومی بخشی از کشور در چشم انداز تجزیۀ آن استفاده کردند. این عملیات از سوی کشورهای عربستان سعودی، قبرس، امارات متحدۀ عربی، فرانسه، ایتالیا، اسرائیل، قطر، ترکیه و اوکراین و به همین گونه شرکت های چند ملیتی اکسون موبیل، کوهلبرگ کراویس رابرتس KKR و آکادمی مورد پشتیبانی قرار گرفت.

کاخ سفید موفق شد که قبیلۀ پادشاه سابق عبدالله و به همین گونه شاهزاده بندر بن سلطان از فرمانروائی سعودی حذف کند و قدرت را به محمد بن نایف آل سعود و محمد بن سلمان، به رهبری پادشاه جدید سلمان واگذار کند. این یار گیری جدید موجب تضعیف قدرت شد ولی موجب امکان تغییر سیاست را فراهم آورد.

توافقات 1+5 با ایران رویگردانی و قطع نظر ایران از بلندپروازی های انقلابی اش را رقم زد [11]، به شکلی که همزیستی و سازش با عربستان سعودی امکان پذیر گردید [12] حتی اگر بحران یمن چنین امری را پیچیده ساخته باشد.

واشنگتن و به همین گونه مسکو علیه رئیس جمهور ترکیه رجب طیب اردوغان موضع گرفتند [13]. با وجود این، ترکیه به عنوان عضو ناتو، کاخ سفید را به احتیاط بیشتری وامی دارد، خصوصاً به این علت که آنکارا با اوکراین متحد شده [14] یعنی صحنۀ جنگ مهم دیگری که برای استراتژی جهانی ایالات متحده اهمیت خاصی دارد [15].

توازن نیروها بین واشنگتن و مسکو به تدریج تغییر جهت داده است، از ژوئن 2012 تا سپتامبر 2015. ناتو برتری خود را در زمینۀ موشک های قاره پیما [16] و جنگ کلاسیک [17] از دست داده و از این پس روسیه به نخستین قدرت نظامی جهان ارتقاء یافته است.

در نتجه، نقش ها نیز معکوس شده است. در 2012، کرملین بر آن بود تا به سطح برابری با کاخ سفید دست یابد. امروز، کاخ سفید بخاطر از دست دادن برتری نظامی نیازمند گفتگوی سیاسی است.

نشانه ای از زمان، انجمن میز گرد (Rand Corporation) اتاق فکری و نماد ساختارهای نظامی و صنعتی، «طرح صلح برای سوریه» را منتشر کرده است. این گروه فکری قدرتمند پیش از این موجب شگفت زدگی رهبران سیاسی ایالات متحده شده بود، در اکتبر 2014 اعلان کرده بود که پیروزی رئیس جمهور اسد بهترین وضعیت برای واشنگتن خواهد بود [18]. این اتاق فکری از این پس از آتش بسی دفاع می کند که بتواند حضور نمایندگان اپوزیسیون و کردها را در دولت اتحاد ملی آینده تضمین نماید [19].

مخالفت با داده های نوین جهانی

با وجود این، مخالفت با سیاست بارک اوباما از بین رفته است. از همین رو، واشنگتن پست او را متهم می کند که در مورد تغییر رژیم سوریه در مقابل روسیه تسلیم شده است [20].

در سال 2012، می توانستیم اپوزیسیون جبهۀ پترائوس و کلینتون علیه صلح را به عنوان تمایلی جهت بهره برداری حداکثر از برتری نظامی ایالات متحده تعبیر کنیم. ولی با گسترش جنگ افزارهای نوین روسیه چنین رویکری بی اعتبار و بی معنی بنظر می رسد. در نتیجه، تنها تعبیر ممکن حساب کردن روی تحریک فوری برخورد جهانی می باشد، با آگاهی به امر که غربی ها فکر می کنند که احتمالاً می توانند پیروز شوند. ولی موردی هست که تمام امیدهای آنها را بر باد خواهد داد، و آن هم این وقتی خواهد بود که چین بتواند موضع نظامی بگیرد و نیروهایش را به میدان بیاورد.

به همان شکلی که در گردهمآئی ژنو روی داد، فرانسه پس از تصویب قطعنامۀ 2254 مداخله کرد. وزیر امور خارجۀ فرانسه لوران فبیوس دوباره اعلام کرد که اگر تمام گروه های اپوزیسیون می بایستی در دوران گذار سوریه شرکت داشته باشند، تنها رئیس جمهور اسد خواهد بود که باید از آن حذف شود، یعنی نظریه ای که با اصول بیانیۀ ژنو و قطعنامۀ 2254 در تضاد است.

اگر در سال 2012 می توانستیم موضع گیری فرانسه را به عنوان خواست مبتنی بر تغییر رژیم و جایگزین ساختن دولت بعثی توسط دولت اخوان المسلمین، در ادامۀ سرنگونی رژیم لائیک عرب («بهار عرب») درک کنیم، یا به معنای «به خاک و خون کشیدن ارتش سوریه» تا اسرائیل به راحتی بر منطقه تسلط یابد، و یا به عنوان بلند پروازی برای باززائی دوران استعمار تعبیر کنیم، امروز چنین مواردی ممکن نیست، زیرا به انجام و فرجام رساندن هر یک از این سه اهداف برای فرانسه مستلزم جنگ علیه روسیه است.

فرانسه از بحران سوریه به عنوان ابزار برای شاهین های لیبرال و نئو محافظه کار ایالات متحده استفاده می کند. با چنین رویکردی، فرانسه از سوی صهیونیست های آخر زمانی مانند بنیامین نتانیاهو پشتیبانی می شود که چنین امری را به عنوان وظیفه ای مذهبی می پندارد که با تحریک جنگ آخر زمانی بایستی ظهور نجات دهندۀ قدسی را تسریع بخشد.

صلح در سوریه یا جنگ هسته ای ؟

جای شگفتی خواهد بود که شاهین های لیبرال، نئو محافظه کاران و صهیونیست های آخر زمانی بتوانند سیاست خودشان را به دو قدرت بزرگ دیگر تحمیل کنند. با وجود این، دستیابی به نتیجۀ قطعی پیش از ژانویۀ 2017 و ورود رئیس جمهور جدید به کاخ سفید مشکل خواهد بود. از همین رو پشتیبانی ولادیمیر پوتین از دونالد ترامپ Donald Trump را بهتر درک می کنیم، زیرا او در بهترین وضعیت برای جلوگیری از هیلاری کلینتون قرار گرفته است [21].

در واقع، همه چیز آماده شده تا صلح به شکلی برقرار شود تا بازندگان سربلند بیرون بیایند.

به یاد داشته باشیم :

1) قطعنامۀ 2253 پشتیبانی از داعش و القاعده را ممنوع اعلام کرده است. قطعنامۀ 2254 بیانیۀ ژنو را در ژوئن 2012 تأیید می کند. دو قدرت بزرگ برای حفظ جمهوری عرب سوریه و پشتیبانی از دولت اتحاد ملی به توافق رسیده اند.

2) اپوزیسیون مسلحی که از سوی عربستان سعودی پشتیبانی می شود نخست وزیر قدیمی بعثی ریاض حجاب را بر اساس دوران بیانیۀ ژنو، برای مدیریت نمایندگی اش انتخاب کرد. در حالی که روسیه با ارتش آزاد سوریه و پشتیبان آن فرانسه به توافق رسید.

3) همه چیز آماده شده تا صلح به شکلی صورت گیرد تا بازندگان سربلند بیرون بیایند. ولی مثل سال 2012، پس از تصویب قطعنامۀ 2254 فرانسه روی خواست هایش پافشاری می کند.