Tarihte ilk kez, psikolojik operasyonlarda uzmanlaşmış bir ekip ABD başkanlık seçimleri için aday üretimine girişiyor ve onu Beyaz-Saray’a taşımayı deniyor. Eğer başarırlarsa, zaferleri bizzat seçim sürecinin yönlendirilmesi olasılığını kanıtlayacak. Ayrıca askerlerin sivil kurumlar üzerindeki iktidarı sorununu da ortaya çıkaracaktır.
« Psikolojik Operasyonlar » (PsyOps) Truva Atı görünümlü « savaş hileleridir ». General Edward Lansdale’in etkisiyle Amerika Birleşik Devletleri, önce Filipinlerde, Vietnam’da ve daha sonra Küba’ya karşı, ardından da daimi olarak ordularını ve CIA’yi özel birliklerle donattı [1].
Psikolojik operasyonlar, gerçekliğin algısını çarpıtmayı hedefleyen propagandadan çok daha karmaşıktırlar. Örneğin, 2011’de Suriye’ye karşı yürütülen savaş boyunca müttefiklerin propagandası, Cumhurbaşkanı Beşar Esad’ın, ondan önce Tunus’ta Cumhurbaşkanı Ben Ali’nin yaptığı gibi ülkeden kaçacağına halkın inandırılması esasına dayanıyordu. Dolayısıyla Suriyelilerin yeni bir rejime hazırlanmaları gerekiyordu. Oysa ki 2012 başından beri yürütülen psikolojik operasyon, ulusal televizyon kanallarında halkın hiç direniş göstermemesi için, Suriye Arap Cumhuriyetinin çöküşünü sahneye koyan sahte programlar ikame edilmesini öngörüyordu [2].
Günümüzde, Blackwater-Academi, DynCorp ya da CACI gibi paralı askerlerden oluşan ordular olduğu gibi, İngiliz SCL (Strategic Communications Laboratories) ve bağlı ortaklığı ABD’li Cambridge Analytica gibi psikolojik operasyonlarda uzmanlaşmış özel şirketler de bulunmaktadır. Bunlar büyük bir gizlilik içerisinde, « renkli devrimlerin » örgütlenmesinde CIA’ye yardım etmekte ve bugün de seçmenlerin yönlendirilmesi alanında kendilerini sınamaktadırlar. 2005 yılından beri İngiltere’deki Defense Sytems & Equipment International (DSEI-Uluslararası Savunma Sistemleri ve Donanımları Fuarı ç.n.) fuarına katılmaktadırlar ve hizmetlerini en yüksek teklifi yapanlara satmaktadırlar [3]. Suriye örneğinde SCL, 2011 başından beri cemaatler temelinde halkın yönlendirilmesi olasılıklarını araştırdığı Lübnan’da çalışmalar yürüttü.
Psikolojik operasyonlar ve seçimler
Modern toplumlarda, siyasi yetkililer seçim yoluyla belirlenirler. Bu daha önceden seçilmiş adaylar arasında kişisel özelliklerine göre yapılan basit bir tercih olabileceği gibi, belirli bir siyasal projeyi üstlenen kişilerin belirlenmesi şeklinde de olabilir. Her durumda, adayların kampanyalarını yürütmek için militanlardan ya da maaşlı elemanlardan destek almaları gerekmektedir. Çoğunlukla arkasında en çok militanı bir araya getirenin galip geldiğini biliyoruz. Dolayısıyla da sadece bir aday değil ama onu desteklemek için bir siyasal parti ya da hareketin de üretilmesi gerekiyor. Oysa günümüzde seçmenler bir örgüte kaydolmaktan çekiniyor ve maaşlı elemanlar da çok pahallıya mal oluyor. SCL, müşterisini iktidara taşıyacak siyasal partiyi oluşturmak için davranışsal tekniklerden yararlanmayı aklına getirdi. Bu psikoloji teknikleriyle önce dürüst ve kolay yönlendirilebilir militanın temsili tipini belirlediler, ardından da hedef kitleye ilişkin veriler topladılar; tespit ettikleri temsili tipe karşılık gelenleri ve onları müşterilerini desteklemeye ikna edecek en etkili mesajları belirlediler.
Bu uygulama, ABD’de Ted Cruz ile birlikte ilk defa büyük ölçekte gerçekleştirilmiş oldu.
Ted Cruz’un seçim kampanyası sloganı « TrusTed » ile « kendisine inanılan Ted » anlamını çağrıştırmak üzere bir kelime oyunu yapılmış.
Operasyonun finansmanı
ABD’nin kamusal yaşamının en büyük on bağışçısından biri olan Robert Mercer, Ted Cruz’un kampanyasını üstlenmesi için SCL-Cambridge Analytica’ya dolaylı olarak 15 milyon dolardan fazla bağışta bulundu [4].
Bir ses tanıma programı icat eden Mercer, bugün dünyadaki en etkili yatırım şirketlerinden biri olan Renaissance’ın patronudur. Aynı şekilde sahip olduğu ünlü Medaillon fonu, 1989 ila 2006 yılları arasında, müşterileri için bir vergi kaçırma sistemi ortaya koyarak yılda ortalama %35 kar etti [5].
Robert Mercer hiçbir zaman kamuoyu önünde siyasal görüşlerini açıklamadı ve ABD’deki yorumcular bu « Cumhuriyetçiyi » nasıl niteleyeceklerini pek bilmiyorlar. Örneğin kürtaj hakkı ya da eşcinsel evlilikleri gibi toplumsal sorunlara ilişkin düşünceleri bilinmiyor. Üstelik iklim değişikliklerine insanoğlunun faaliyetlerinin neden olduğuna inanıp inanmadığını da bilmiyoruz. Açıkça Hillary Clinton ve arkadaşı Donald Trump ile açık bir şekilde mücadele ettiğini ve John Bolton’a daha yakın durup durmadığını da bilmiyoruz.
Tüfeğinin namlusunda domuz eti nasıl pişirilir?
Kişisel verilerin toplanması
Militan olması muhtemel yurttaşları seçmek için, SCL/Cambridge Analytica milyonlarca seçmene ilişkin kişisel veriyi gizlice bir araya getirdi [6].
Doktor Aleksandr Kogan, ABD’deki çevrimiçi satış devi Amazon’un verilerini satın aldı ve ardından MechanicalTurk (MTurk) aracılığıyla bir anket formunun sunulması için müşteri başına yaklaşık olarak 1 dolar ek ödemede bulundu. Facebook aracılığıyla kimlik bilgilerini vermeyi kabul eden internet kullanıcısı, daha sonra bunları Amazon’dakilerle karşılaştıran ve Kogan’ın şirketi Global Science Research (GSR) aracılığıyla SCL’ye aktaran MTurk’ün kişisel verilerine ulaşmasına izin veriyordu. Her ne kadar Doktor Kogan, sadece bilimsel amaçlarla ve anonim veriler üzerinde çalıştığı konusunda Guardian’a güvence verse de, bu veriler bugün artık SCL’nin eline geçmiş durumdadır [7].
Birkaç ay içerisinde SCL, haberleri olmaksızın 40 milyondan fazla ABD’li seçmenin bilgilerinden oluşan ayrıntılı bir veri bankasına sahip oldu.
2008 yılında Uluslararası Adalet Divanı, konsolosluktan hukuki yardımdan yararlanmasına izin verilmeden mahkum edilen bir Meksikalının yargılanmasının yinelenmesi konusunda ABD’yi zorlama kararı aldı. Öte yandan o sıralar Teksas başsavcısı (solicitor general) olan Ted Cruz, yüksek mahkeme önünde, Washington tarafından imzalanan Sözleşme iç hukuka uyarlanmadıkça, Federal Eyaletin bir yabancı mahkemenin kararlarını kabul etmek zorunda olmadığı yönünde savunma yaptı. Haklı da bulununca ABD Viyana Sözleşmesi ek protokolünü kabul etmedi ve mahkum infaz edildi.
Kişisel verilerin yorumlanması
Cambridge Analytica, aşağıdaki anlatıldığı gibi her bir profilin OCEAN yöntemine göre değerlendirilmesi sürecini başlattı:
– « Açılış » (sık rastlanmayan sanat, duygu, macera, düşünce, ilgi alanları ve imgelemlerin belirlenmesi);
– « Sorumluluk duygusuyla hareket etme » (öz disiplin, yükümlülüklere saygı, amaçlara yönelik kendiliğindencilikten çok, organize hareket etme);
– « Dışadönüklük » (enerji, olumlu duygular, uyarım ve başkalarıyla birlikte olma arayışı eğilimi, girişim ruhu);
– « Sempatiklik » (diğer insanlara karşı şüpheci ve uyuşmaz olmak yerine şefkatliliğe ve işbirliğine eğilimli);
– « Nevrotiklik » (öfke, kaygı ya da depresyon, zafiyet gibi tatsız duyguları kolayca gösterme eğilimi).
Her konu için, NEO PI-R (Neuroticism-Extraversion-Openness Personality Inventory-Revised) testlerinin 240 sorusunu kullanarak kişilik grafiği düzenlemeyi başardılar.
Bu temel bilgilerden hareketle SCL, ciddi ve yönlendirilebilir militanlar haline gelebilecek bireyleri belirledi, ardından da bunları ikna için kişiye özel argümanlar geliştirdi.
Öznelerin bilgisi olmadan geliştirilen kişilik araştırmalarının çok yaklaşık sonuçlar vereceği düşünülebilir. Ama pek de öyle değil…
Parlak bir hukukçu olan Ted Cruz, Teksas Eyaletinde Hükümet Binasına yerleştirilen On Emir heykelini savundu. Tabanca kullanımının ABD anayasasının ikinci değişikliği tarafından teminat altına alınmış silah taşıma hakkına aykırı olduğuna ilişkin 31 Eyaletin başsavcılarının anısını yazdı. Aynı şekilde, devlet okullarında, «Tanrının buyruğunda » başlıklı ABD bayrağına bağlılık andının okunmasını savundu.
Aday Ted Cruz
Beyaz Saray’da işbaşına getirilecek olan aday Ted Cruz, çok iyi bir hukukçu, mükemmel bir hatip ve tartışmacıdır. Yakın zamanda ABD Yüksek Mahkemesinde birçok başarılı savunma yaptı. O muhafazakardan daha çok bir özgürlükçü.
Babası, Evanjelik Papazı Rafael Cruz, Tanrının « Amerika’yı » yönetmek için din adamlarına görev verdiğini vaaz eden bir Kübalı göçmendir. Çok da uzak olmayan kıyamet gününde Tanrının günahkarların zenginliklerini adil olanlara vereceğini garanti ediyor [8].
Ted’in eşi Heidi Cruz, Condoleezza Rice döneminde Ulusal Güvenlik Konseyinde Güney Amerika bölümü müdürü, ardından ülkenin Güney-Batısındaki müşterilerinin servetlerini yönetmekle yükümlü Goldman Sachs’ın Başkan Yardımcısı oldu [9].
Başkanlık kampanyasının başında, Ted Cruz çok az olumlu görüş aldı ve basında kişiliğinin çok empatik olmadığı yazıldı. Öte yandan, SCL/Cambridge Analytica’nın yardımı sayesinde, hızlı bir şekilde geniş bir destek grubu oluşturuldu ve böylece Iowa eyaletindeki ön seçimleri kazandı.
1988 yılında, Ted Cruz hayatındaki ideali anlatıyordu: « Dünyanın kontrolünü ele geçirmek. Dünyaya egemen olmak, her şeyi yönetmek, zengin olmak, güçlü olmak ve buna benzer şeyler ».
Eğer Beyaz Saray’a girmeyi başarırsa, psikolojik operasyon tekniklerine başvurarak bir seçim kampanyasının alt üst edilmesi olasılığının bulunduğunu kanıtlayacaktır.
[1] Edward Lansdale’s Cold War, Jonathan Nashel, university of Massachusetts Press, 2005.
[2] « L’OTAN prépare une vaste opération d’intoxication », Thierry Meyssan, Komsomolskaïa Pravda (Rusya), Réseau Voltaire Sitesi, 10 Haziran 2012.. « PsyOp imminente de l’OTAN contre la Syrie », Réseau Voltaire Sitesi, 20 Temmuz 2012.
[3] “You Can’t Handle the Truth. Psy-ops propaganda goes mainstream”, Sharon Weinberger, Slate, Eylül 2005.
[4] “The Man Who Out-Koched the Kochs”, Annie Linskey, Bloomberg, 23 Ekim 2014.
[5] “Renaissance Avoided More Than $6 Billion Tax, Report Says”, Zachary R. Mider, Bloomberg, 22 Temmuz 2014.
[6] “Cruz partners with donor’s ’psychographic’ firm. The GOP candidate’s campaign is working closely with a data company owned by Cruz’s biggest donor”, Kenneth P. Vogel & Tarini Parti, Politico, 7 Temmuz 2015. “Cruz-Connected Data Miner Aims to Get Inside U.S. Voters’ Heads”, Sasha Issenberg, Bloomberg, 12 Kasım 2015. “Cruz campaign credits psychological data and analytics for its rising success”, Tom Hamburger, The Washington Post, 13 Aralık 2015.
[7] “Ted Cruz sing firm that harvested data on millions of unwitting Facebook users”, Harry Davies, The Guardian, 11 Aralık 2015.
[8] “Ted Cruz’s Father Fires Up Campaign Rhetoric. Rafael Cruz’s Bible-laced speeches appeal to conservatives, but could alienate swing voters”, Janet Hook, Wall Street Journal, 21 Haziran 2015. “Ted Cruz’s dad is even more frightening than Ted Cruz”, Robert Leonard, Salon, 24 Eylül 2015.
[9] “Heidi Nelson Cruz, Ted’s Wife: 5 Fast Facts You Need to Know”, Tom Cleary, Heavy, 23 Mart 2015. “Heidi Nelson Cruz: A Political Spouse Making Sacrifices and Courting Donors”, Steve Eder & Matt Flegenheimer, The New York Times, January 18, 2016.
Bizimle iletişimde kalınız
Bizi sosyal ağlardan takip ediniz
Subscribe to weekly newsletter