پایان گفتگوهای ژنو

مشارکت ایالات متحدۀ آمریکا در امور سوریه پیوسته ابهام آمیز بوده و هست. در حالی که در 22 فوریه 2016 جان کری با ترک مخاصمات موافقت کرد و روسیه نیز بمب افکنهایش را بیرون کشید، ولی ترکیه در مقام یکی از اعضای ناتو به پشتیبانی از داعش ادامه داد.

در 8 مارس، روسیه پرونده ای تسلیم شورای امنیت کرد که آنکارا را به اتهام قاچاق اشیاء عتیقه به نفع داعش محکوم می کرد [1]. در 18 مارس، روسیه پروندۀ دیگری ارائه داد که دوباره ترکیه را به تحویل جنگ افزار و مهمات به داعش متهم می کرد [2]. ترکیه نیز به سهم خود هر دو اتهام را کاملاٌ مردود دانست و روسیه را به مانور تبلیغاتی محکوم کرد و اعلام داشت که حرکت روسیه برای « منحرف نمودن توجه جامعۀ بین المللی از تلفات غیر نظامیان، هرج و مرج و تخریب گسترده ای که بمباران های روسیه در سوریه بر جا گذاشته اند سازماندهی شده است». ولی از سوی دیگر، ستاد فرماندهی روسیه روی افشای نقشی که آنکارا برای عبور دادن 9000 جهاد طلب جدید به سوریه داشته است، پافشاری کرد. با وجود این می توانیم نتیجه بگیریم که آنکارا بی آن که به ایالات متحدۀ آمریکا مراجعه کند، دست به چنین کاری زده است.

در نتیجه، در 7 آوریل وزارت دفاع ایالات متحدۀ آمریکا 2000 تن اسلحه به « گروه های مسلح میانه رو » تحویل داد که تقریباً 500 تن از آن محموله فوراً به النصره (القاعده) و 500 تن دیگر به داعش تحویل داده شد [3].

در هر صورت، در روزهای گذشته ناظر بر کاهش ناگهانی پشتیبانی ترکیه از داعش بودیم. با وجود این، بنظر می رسد که مسکو به دور از انظار عمومی قویاً اعتراض کرده است، به شکلی که در 9 مه، جان کری و سرگئی لاوروف بیانیۀ مشترک خودشان را منتشر کردند [4]. بیانیه، تمام دولت ها را تشویق می کند که قطعنامۀ 2253 (2015) شورای امنیت را به اجرا بگذارند، یعنی خودداری از هر گونه پشتیبانی مالی و مادی از داعش، جبهۀ النصره و همۀ گروه های دیگری که شورای امنیت در سازمان ملل متحد آنها را در فهرست تروریست ها به ثبت رسانده است. علاوه بر این از همۀ کشورها خواسته شده است که مرزهایشان را بروی این گروه ها ببندند و اجازه ندهند وارد سوریه شوند.

خصوصاً مقرر شده بود که واشنگتن برای هم پیمانانش برای دستیابی به توافق در ژنو تاریخ نهائی را در آغاز ژوئیه تعیین کند. پس از آن، واشنگتن تمام نیروهای مسلح خود را بیرون می کشد، در حالی که روسیه ناو هواپیمابر آدمیرال کوزنتسوف Amiral Kutznesov را در ساحل سوریه مستفرمی کند تا در سطح سبکتری اردوی بمباران سازمانهای تروریستی را که دوباره مسلح شده اند از سر گیرد [5].

با وجود این، ابهامات کاملاً بر طرف نشده است. در رابطه با مسئلۀ ارتش اسلامی ( جیش الاسلام) برخورد شدیدی بین روسها و آمریکائیها بوقوع پیوست. از دیدگاه مسکو جیش الاسلام باید در فهرست « سازمانهای تروریستی » به ثبت رسد ولی واشنگتن می خواهد این گروه را به مثابه « سازمان مسلح میانه رو » تلقی کند.

ارتش اسلامی ( جیش الاسلام ) یکی از تشکیلاتی ست که از سوی عربستان سعودی تأمین مالی می شود و آموزش اعضای آن را نیز نیروهای ویژۀ بریتانیا (SAS) به عهدۀ دارند. ابتدا زهران علوش فرماندۀ این گروه بود، و طی سه سال در حومۀ دمشق موجب ترس و وحشت عمومی می شد، و برای اسامه بن لادن مراسم خاصی را بنیانگذاری کرد، برای ترسیم شقاوت این فرمانده، کافی خواهد بود تا یادآورشویم که او بسیاری از ساکنان را سر برید و بسیاری دیگر را در قفس به مثابه سپر محافظ انسانی اسیر نگهداشت. بطور مشخص، بمبهای سنگر کوب نیروی هوائی روسیه بود که سنگر زیر زمینی ستاد فرماندهی او را تخریب کرد. پس از یک دوران به هم ریختگی، یکی از 17 نفر از معاونان علوش، به نام عصام العدوه جانشین او شد. ولی عصام العدوه خیلی زود به نفع یک فرد مذهبی دیگر از فرقۀ وهابی به نام شیخ ابو عبدالرحمن کاکا برکنار شد. شیخ ابو عبدالرحمن پسر عموی زهران علوش، به نام محمد علوش را برگزید تا مدیریت هیئت مخالفان سعودی در گردهمآئی ژنو برای صلح در سوریه را به عهده گیرد. محمد علوش پس از پرتاب همجنسگرایان از بام خانه ها شهرت خاصی بدست آورد. در واقع جمهوری عرب سوریه یگانه کشور عرب است که حریم زندگی شخصی افراد را محترم شمرده و همجنسگرایان را مجازات نمی کند.

در 17 مه، گروه پشتیبان بین المللی برای سوریه در وین گردهمآئی تشکیل دادند. در بیانیۀ نهائی [6] ارتش عرب سوریه را در اجرای استراتژی محاصرۀ شهرهائی که در تصرف جهاد طلبان « مخالف و میانه رو » بود محکوم کردند. ولی، دوباره توافقات روسیه و ایالات متحدۀ آمریکا در ماه های گذشته را تأیید کردند، مندرجات عبارتند از :

1) تشکیل ساخت و ساز گذار مشترک بین دولت سوریه و تمام گروه های مخالف در مرحلۀ گذار.

2) ایجاد قانون اساسی جدید

3) سپس سازماندهی انتخابات ریاست جمهوری جدید و پارلمانی بر همین اساس.

گرچه عربستان سعودی عضو گروه پشتیبانی بین المللی برای سوریه است، ولی مخالفان میانه رو این سه گزینش را نپذیرفته اند و در برکناریِ رئیس جمهور اسد و اغلب مقامات عالی رتبۀ مسیحی، شیعه و علوی پیش از تشکیل ساخت و سازهای دوران گذار پافشاری می کنند. علاوه بر این، نمی خواهند در انتخابات دموکراتیک با رهبران کنونی رویاروئی کنند.

در گردهمآئی وین یکی از نکات حائز اهمیت این بود که یکی از دیپلماتها اعلام کرد که کشورش حاضر است علیه القاعده مبارزه کند، ولی برای مهم بود که پیش از چنین اقدامی، چه کسی در سوریه به قدرت خواهد رسید. سرگئی لاوروف موضوعی را که از دیدگاه او یک « اشتباه لفظی ناخودآگانه » بود آشکار کرد : با این حساب، این دیپلمات نه فقط پیروزی القاعده را به جمهوری عرب سوریه ترجیح می دهد، بلکه با این موضعگیریِ ناظر بر تصمیم شورای امنیت نیز دور می شود که مبارزه علیه تروریسم را هدف شمارۀ 1 خود اعلام کرده است.

در همان روز 17 مه، نمایندۀ ویژۀ دبیر کل سازمان ملل متحد، ترژه رود لارسن Terje Rød-Larsen آخرین گزارش خود را دربارۀ اجرای قطعنامۀ 1559 و سپس استعفایش را نیز اعلام کرد. این قطعنامه در سال 2004 به ابتکار ایالات متحدۀ آمریکا، فرانسه و عربستان سعودی نوشته شده بود و مندرجات آن عبارت بود از خلع سلاح حزب الله لبنان، تمدید نکردن ریاست جمهوری امیل لاهود Émile Lahoud و بیرون کشیدن نیروی حافظ صلح سوریه از لبنان. این قطعنامه هرگز به اجرا گذاشته نشد، گرچه سوریه به درخواست خیابان لبنان طی « انقلاب سدر » سربازانش را از لبنان بیرون آورد. بان کی مون فوراً معاون خود برای امور خارجه جفری فلتمن Jeffrey Feltman را مأمور کرد که تا پایان سال امور نرژه رود لارسن را به علاوه پست خودش به عهده بگیرد. بر اساس این امر، بسیاری از ناظران بر این باورند که جفری فلتمن سفیر سابق ایالات متحده در بیروت نویسندۀ حقیقیِ قطعنامۀ 1559 است و امروز مخفیانه از نیویورک اتحادیۀ نظامی علیه سوریه را مدیریت می کند.

در 19 مه، جفری فلتمن در مراسمی در پاریس، کنار برهان غلیون، میشل کیلو، بسمه قضمانی و سمر یزبک که از اعضای مخالفان رژیم سوریه هستند در خارج شرکت کرد.

در فرانسه، ژنرال بنوآ پوگا Benoît Puga از پست فرماندهی ستاد فرماندهی ویژۀ ریاست جمهوری استعفا داد و به هیئت لژیون دونور Légion d’honneur پیوست. مسیحی اصولگرا، نوستالژیکِ نظام سلطنتی و دوران استعمار، او یگانه نظامی فرانسه بود که در دو ریاست جمهوری، نیکلا سرکوزی و فرانسوآ هولاند در مقام خود باقی ماند. او شخصاً عملیات مخفی فرانسه در سوریه را هدایت می کرد، حتا بر خلاف رأی ستاد فرماندهی ارتش، و به یمن افسران لژیون خارجی در بخش ریاست جمهوری.

به شکل اجتناب پذیری به سوی تعلیق گفتگوهای ژنو حرکت می کنیم. علاوه بر این، اگر توافقی بین سوری های حاضر در صحنه صورت بگیرد، از دیدگاه تصمیمات بین المللی پیشین به دلیل حذف حزب اصلی کرد (به درخواست ترکیه) تأیید نخواهد شد. به همین علت، شکست گفتگوهای ژنو باید با از سر گیری گفتگو بین سوری هائی که خواهان آن هستند ادامه یابد، یعنی بدون طرفداران سعودی ولی به اتفاق کردها. سپس ایجاد ساخت و ساز دوران گذار با همکاری شرکت کنندگان جدید. در زمینۀ نظامی، ارتش عرب سوریه باید شهرهای اصلی کشور را باز پس گیرد، ولی نبردها در مناطق مرزی عراق و سوریه ادامه خواهد یافت.