Hoe Amerika de Nord Stream pijpleiding uitschakelde

Het U.S. Navy Diving and Salvage Center is te vinden op een locatie die net zo obscuur is als zijn naam – vroeger een landweggetje in het landelijke Panama City, een nu bloeiende vakantiestad in de zuidwestelijke uitlopers van Florida, 70 mijl ten zuiden van de grens met Alabama. Het complex van het centrum is net zo onopvallend als zijn locatie – een grauwe betonnen structuur van na de Tweede Wereldoorlog die eruit ziet als een middelbare beroepsschool aan de westkant van Chicago. Een wasserette met muntbediening en een dansschool liggen aan de overkant van wat nu een vierbaansweg is.

Het centrum leidt al tientallen jaren hoogopgeleide diepzeeduikers op die, ooit ingedeeld bij Amerikaanse militaire eenheden over de hele wereld, in staat zijn technisch te duiken voor het nuttige – het gebruik van C4-explosieven om havens en stranden vrij te maken van puin en niet-geëxplodeerde munitie – maar ook voor het kwade, zoals het opblazen van buitenlandse olieplatforms, het vervuilen van inlaatkleppen voor onderzeese energiecentrales en het vernielen van sluizen in cruciale scheepvaartkanalen. Het centrum in Panama City, dat over het op één na grootste overdekte zwembad van Amerika beschikt, was de perfecte plaats om de beste en meest zwijgzame afgestudeerden van de duikschool aan te werven, die afgelopen zomer met succes deden waartoe zij op 260 voet onder het oppervlak van de Baltische Zee gemachtigd waren.

Afgelopen juni hebben de marineduikers, opererend onder de dekmantel van een alom gepubliceerde NAVO-oefening halverwege de zomer, bekend als BALTOPS 22 [1], de op afstand bediende explosieven geplaatst die drie maanden later drie van de vier pijpleidingen van Nord Stream hebben vernietigd, volgens een bron met directe kennis van de operationele planning.

Twee van de pijpleidingen, die samen Nord Stream 1 werden genoemd, voorzagen Duitsland en een groot deel van West-Europa al meer dan tien jaar van goedkoop Russisch aardgas. Een tweede paar pijpleidingen, Nord Stream 2 genaamd, waren gebouwd maar nog niet operationeel. Nu, met Russische troepen aan de Oekraïense grens en de bloedigste oorlog in Europa sinds 1945 op komst, zag president Joseph Biden de pijpleidingen als een middel voor Vladimir Poetin om aardgas voor zijn politieke en territoriale ambities te gebruiken.

Gevraagd om commentaar, zei Adrienne Watson, een woordvoerder van het Witte Huis, in een e-mail: “Dit is onjuist en complete fictie.” Tammy Thorp, een woordvoerder van de Central Intelligence Agency, schreef eveneens: “Deze bewering is volstrekt onjuist.”

De beslissing van Biden om de pijpleidingen te saboteren kwam na meer dan negen maanden van zeer geheim heen en weer gepraat binnen de nationale veiligheidsgemeenschap van Washington over hoe dat doel het best bereikt kon worden. Gedurende een groot deel van die tijd ging het er niet om of de missie uitgevoerd moest worden, maar hoe het gedaan moest worden zonder dat duidelijk te zien zou zijn wie verantwoordelijk was.

Er was een belangrijke bureaucratische reden om te vertrouwen op de afgestudeerden van de hardcore duikschool van het centrum in Panama City. Het waren uitsluitend duikers van de marine, en geen leden van Amerika’s Special Operations Command, wiens geheime operaties aan het Congres moeten worden gerapporteerd en vooraf aan de leiders van de Senaat en het Huis – de zogenaamde Groep van Acht – moeten worden medegedeeld. De regering Biden deed er alles aan om lekken te voorkomen, aangezien de planning laat in 2021 en in de eerste maanden van 2022 plaatsvond.

President Biden en zijn team voor buitenlands beleid – nationaal veiligheidsadviseur Jake Sullivan, minister van Buitenlandse Zaken Tony Blinken, en Victoria Nuland, de staatssecretaris voor beleid – waren uitgesproken en consequent in hun vijandigheid tegenover de twee pijpleidingen, die zij aan zij 750 mijl onder de Oostzee liepen, vanaf twee verschillende havens in het noordoosten van Rusland nabij de Estse grens, langs het Deense eiland Bornholm alvorens te eindigen in Noord-Duitsland.

De directe route, die elke doorvoer door Oekraïne omzeilde, was een zegen voor de Duitse economie, die profiteerde van een overvloed aan goedkoop Russisch aardgas – genoeg om de fabrieken te laten draaien en de huizen te verwarmen, terwijl de Duitse distributeurs het overtollige gas met winst in heel West-Europa konden verkopen. Acties die tot de Amerikaanse regering konden worden herleid, zouden in strijd zijn met de Amerikaanse beloften om het directe conflict met Rusland tot een minimum te beperken. Geheimhouding was essentieel.

Vanaf het begin werd Nord Stream 1 door Washington en zijn anti-Russische NAVO partners gezien als een bedreiging voor de westerse dominantie. De holdingmaatschappij erachter, Nord Stream AG [2], werd in 2005 opgericht in Zwitserland in partnerschap met Gazprom, een beursgenoteerd Russisch bedrijf dat enorme winsten maakt voor de aandeelhouders en gedomineerd wordt door oligarchen waarvan bekend is dat ze in de greep zijn van Poetin. Gazprom controleerde 51 procent van het bedrijf, terwijl vier Europese energiebedrijven – één in Frankrijk, één in Nederland en twee in Duitsland – de resterende 49 procent van de aandelen deelden en het recht hadden om de downstreamverkoop van het goedkope aardgas aan lokale distributeurs in Duitsland en West-Europa te controleren.

De winsten van Gazprom werden gedeeld met de Russische regering, en de staatsinkomsten uit gas en olie werden in sommige jaren geschat op maar liefst 45 procent van de jaarlijkse begroting van Rusland.

Amerika’s politieke vrees was reëel: Poetin zou nu een extra en broodnodige belangrijke bron van inkomsten hebben, en Duitsland en de rest van West-Europa zouden verslaafd raken aan goedkoop aardgas uit Rusland – waardoor Europa minder afhankelijk zou worden van Amerika. In feite is dat precies wat er gebeurde. Veel Duitsers zagen Nord Stream 1 als onderdeel van de verwezenlijking van de beroemde Ostpolitik-theorie [3] van voormalig kanselier Willy Brandt, die het naoorlogse Duitsland in staat zou stellen zichzelf en andere Europese naties die in de Tweede Wereldoorlog waren vernietigd, te rehabiliteren door, naast andere initiatieven, goedkoop Russisch gas te gebruiken als brandstof voor een welvarende West-Europese markt en handelseconomie.

Nord Stream 1 was in de ogen van de NAVO en Washington al gevaarlijk genoeg, maar Nord Stream 2, waarvan de aanleg in september 2021 werd voltooid, zou, als het door de Duitse toezichthouders wordt goedgekeurd, de hoeveelheid goedkoop gas die voor Duitsland en West-Europa beschikbaar zou zijn, verdubbelen. De tweede pijpleiding zou ook genoeg gas leveren voor meer dan 50 procent van het jaarlijkse verbruik van Duitsland. De spanningen escaleerden voortdurend tussen Rusland en de NAVO, gesteund door het agressieve buitenlandse beleid van de regering Biden.

Het verzet tegen Nord Stream 2 laaide op aan de vooravond van de inauguratie van Biden in januari 2021, toen Republikeinen in de Senaat, onder leiding van Ted Cruz uit Texas, herhaaldelijk de politieke dreiging van goedkoop Russisch aardgas ter sprake brachten tijdens de benoemingshoorzitting van Blinken als minister van Buitenlandse Zaken. Op dat moment had een verenigde Senaat met succes een wet aangenomen die, zoals Cruz tegen Blinken zei, “de pijpleiding een halt toeriep”. Er zou enorme politieke en economische druk komen van de Duitse regering, toen onder leiding van Angela Merkel, om de tweede pijpleiding online te krijgen.

Zou Biden tegen de Duitsers ingaan? Blinken zei ja, maar voegde eraan toe dat hij de specifieke standpunten van de komende president niet had besproken. “Ik ken zijn sterke overtuiging dat dit een slecht idee is, de Nord Stream 2,” zei hij. “Ik weet dat hij wil dat we elk overtuigingsmiddel gebruiken dat we hebben om onze vrienden en partners, waaronder Duitsland, ervan te overtuigen er niet mee door te gaan.”

Een paar maanden later, toen de aanleg van de tweede pijpleiding zijn voltooiing naderde, knipperde Biden met zijn ogen. In mei van dat jaar zag de regering, in een verbazingwekkende ommezwaai [4], af van sancties tegen Nord Stream AG, waarbij een ambtenaar van het State Department toegaf dat het tegenhouden van de pijpleiding door middel van sancties en diplomatie “altijd een gok was geweest”. Achter de schermen hebben overheidsfunctionarissen er naar verluidt bij de Oekraïense president Volodymyr Zelensky, die toen met een Russische invasie werd bedreigd, op aangedrongen geen kritiek op de maatregel te leveren [5].

Er waren onmiddellijke gevolgen. Republikeinen in de Senaat, geleid door Cruz, kondigden een onmiddellijke blokkade aan van alle buitenlandse politieke benoemingen van Biden en vertraagden de goedkeuring van de jaarlijkse defensiewet maandenlang, tot diep in de herfst. Politico beschreef later Biden’s ommezwaai over de tweede Russische pijpleiding als “de enige beslissing, aantoonbaar meer dan de chaotische militaire terugtrekking uit Afghanistan, die Biden’s agenda in gevaar heeft gebracht” [6].

De regering was aan het spartelen, hoewel de crisis medio november uitstel kreeg, toen Duitse energietoezichthouders de goedkeuring van de tweede Nord Stream-pijpleiding opschortten [7]. Binnen enkele dagen stegen de aardgasprijzen met 8% [8], door de groeiende vrees in Duitsland en Europa dat de opschorting van de pijpleiding en de groeiende mogelijkheid van een oorlog tussen Rusland en Oekraïne zouden leiden tot een zeer ongewenste koude winter. Voor Washington was het niet duidelijk waar Olaf Scholz, de pas benoemde Duitse kanselier, stond. Maanden eerder, na de val van Afghanistan, had Scholtz in een toespraak in Praag publiekelijk de oproep van de Franse president Emmanuel Macron onderschreven voor een meer autonoom Europees buitenlands beleid – wat duidelijk duidde op minder afhankelijkheid van Washington en zijn veranderlijke acties.

Tijdens dit alles waren de Russische troepen gestaag en onheilspellend aan het opbouwen aan de grenzen van Oekraïne, en eind december waren meer dan 100.000 soldaten in positie om toe te slaan vanuit Wit-Rusland en de Krim. In Washington groeide de ongerustheid, met inbegrip van een beoordeling van Blinken dat deze troepenmacht in korte tijd kon worden verdubbeld.

De aandacht van de regering was opnieuw gericht op Nord Stream. Zolang Europa afhankelijk bleef van de pijpleidingen voor goedkoop aardgas, was Washington bang dat landen als Duitsland terughoudend zouden zijn om Oekraïne het geld en de wapens te leveren die het nodig had om Rusland te verslaan.

Het was op dit onzekere moment dat Biden Jake Sullivan toestemming gaf om een interdepartementale groep samen te stellen om met een plan te komen.

Alle opties moesten op tafel komen. Maar er zou er maar één uitkomen.

PLANNING

In december 2021, twee maanden voordat de eerste Russische tanks Oekraïne binnenrolden, riep Jake Sullivan een vergadering bijeen van een pas opgerichte taskforce – mannen en vrouwen van de Joint Chiefs of Staff, de CIA, en de ministeries van Buitenlandse Zaken en Financiën – en vroeg om aanbevelingen over hoe te reageren op Poetins dreigende invasie.

Het zou de eerste zijn van een reeks topgeheime vergaderingen, in een beveiligde kamer op de bovenste verdieping van het Old Executive Office Building, naast het Witte Huis, waar ook de President’s Foreign Intelligence Advisory Board (PFIAB) zetelde. Het gebruikelijke heen en weer gepraat leidde uiteindelijk tot een cruciale vraag: Zou de aanbeveling van de groep aan de president omkeerbaar zijn – zoals een nieuwe laag sancties en valutabeperkingen – of onomkeerbaar – dat wil zeggen kinetische acties, die niet ongedaan kunnen worden gemaakt?

Wat duidelijk werd voor de deelnemers, volgens de bron met directe kennis van het proces, is dat Sullivan van plan was dat de groep met een plan zou komen voor de vernietiging van de twee Nord Stream pijpleidingen – en dat hij de wensen van de president uitvoerde.

Tijdens de volgende vergaderingen bespraken de deelnemers opties voor een aanval. De marine stelde voor een nieuwe onderzeeër te gebruiken om de pijpleiding direct aan te vallen. De luchtmacht besprak het droppen van bommen met vertraagde ontsteking, die op afstand konden afgaan. De CIA stelde dat wat er ook gedaan werd, het in het geheim moest gebeuren. Alle betrokkenen begrepen wat er op het spel stond. “Dit is geen kinderspel,” zei de bron. Als de aanval te herleiden was naar de Verenigde Staten, was het een oorlogsdaad.

Op dat moment werd de CIA geleid door William Burns, een zachtaardige voormalige ambassadeur in Rusland die in de regering-Obama had gediend als onderminister van Buitenlandse Zaken. Burns machtigde snel een werkgroep van het agentschap, waarvan toevallig ook iemand deel uitmaakte die bekend was met de capaciteiten van de diepzeeduikers van de marine in Panama City. In de volgende weken begonnen de leden van de CIA-werkgroep een plan op te stellen voor een geheime operatie waarbij diepzeeduikers een explosie langs de pijpleiding zouden veroorzaken.

Zoiets was al eerder gedaan. In 1971 vernam de Amerikaanse inlichtingendienst [9] uit nog geheime bronnen dat twee belangrijke eenheden van de Russische marine communiceerden via een onderzeese kabel in de Zee van Okhotsk, aan de Russische kust van het Verre Oosten. De kabel verbond een regionaal marinecommando met het hoofdkwartier op het vasteland in Vladivostok.

Een zorgvuldig samengesteld team van agenten van de Central Intelligence Agency en de National Security Agency werd toen ergens in de buurt van Washington in het geheim bijeengebracht en werkte een plan uit met behulp van duikers van de marine, aangepaste onderzeeërs en een onderzees reddingsvoertuig. De duikers plaatsten een geavanceerd afluisterapparaat op de kabel dat met succes het Russische verkeer onderschepte en opnam op een tapesysteem.

De NSA ontdekte dat hoge Russische marineofficieren, overtuigd van de veiligheid van hun communicatieverbinding, ongecodeerd met hun collega’s babbelden. Het opnameapparaat en de band moesten maandelijks worden vervangen en het project ging tien jaar lang vrolijk door, totdat het werd gecompromitteerd door een vierenveertigjarige civiele NSA-technicus, Ronald Pelton, die vloeiend Russisch sprak. Pelton werd verraden door een Russische overloper in 1985 en veroordeeld tot gevangenisstraf. Hij kreeg slechts 5.000 dollar betaald door de Russen voor zijn onthullingen over de operatie, samen met 35.000 dollar [10] voor andere Russische operationele gegevens die hij verstrekte en die nooit openbaar werden gemaakt.

Dat succes onder water, met de codenaam Ivy Bells, was innovatief en riskant en leverde onschatbare informatie op over de bedoelingen en de planning van de Russische marine.

Toch was de interagentschapsgroep aanvankelijk sceptisch over het enthousiasme van de CIA voor een geheime diepzeeaanval. Er waren te veel onbeantwoorde vragen. De wateren van de Baltische Zee werden zwaar gepatrouilleerd door de Russische marine, en er waren geen olieplatforms die gebruikt konden worden als dekmantel voor een duikoperatie. Zouden de duikers naar Estland moeten gaan, vlak over de grens van Ruslands aardgaslaadstations, om te trainen voor de missie? “Het zou een gekkenhuis zijn,” werd het agentschap verteld.

Tijdens “al dit gekonkel,” aldus de bron, “zeiden sommige medewerkers van de CIA en het ministerie van Buitenlandse Zaken: “Doe dit niet. Het is dom en zal een politieke nachtmerrie zijn als het uitkomt.’”

Toch bracht de CIA-werkgroep begin 2022 verslag uit aan Sullivans interdepartementale groep: “We hebben een manier om de pijpleidingen op te blazen.”

Wat volgde was verbluffend. Op 7 februari, minder dan drie weken voor de schijnbaar onvermijdelijke Russische inval in Oekraïne, had Biden in zijn kantoor in het Witte Huis een ontmoeting met de Duitse bondskanselier Olaf Scholz, die na enig aarzelen nu stevig in het Amerikaanse team zat. Tijdens de persbriefing die volgde, zei Biden uitdagend: “Als Rusland binnenvalt . . . zal er geen Nord Stream 2 meer zijn. We zullen er een einde aan maken.“

Twintig dagen eerder had staatssecretaris Nuland in wezen dezelfde boodschap overgebracht tijdens een briefing van het ministerie van Buitenlandse Zaken, met weinig aandacht van de pers. “Ik wil vandaag heel duidelijk tegen u zijn,” zei ze in antwoord op een vraag. “Als Rusland Oekraïne binnenvalt, zal Nord Stream 2 hoe dan ook niet doorgaan.” [11]

Verschillende betrokkenen bij de planning van de pijpleiding waren ontzet door wat zij zagen als indirecte verwijzingen naar de aanval.

“Het was alsof je in Tokio een atoombom op de grond legt en de Japanners vertelt dat we die gaan laten ontploffen,” zei de bron. “Het plan was dat de opties na de invasie zouden worden uitgevoerd en niet publiekelijk zouden worden bekendgemaakt. Biden begreep het gewoon niet of negeerde het.”

De indiscretie van Biden en Nuland, als dat is wat het was, kan sommige planners gefrustreerd hebben. Maar het creëerde ook een kans. Volgens de bron besloten enkele hoge ambtenaren van de CIA dat het opblazen van de pijpleiding “niet langer als een geheime optie kon worden beschouwd, omdat de president zojuist had aangekondigd dat we wisten hoe het moest.”

Het plan om Nord Stream 1 en 2 op te blazen werd plotseling gedegradeerd van een geheime operatie waarvoor het Congres moest worden ingelicht tot een operatie die werd beschouwd als een zeer geheime inlichtingenoperatie met Amerikaanse militaire steun. Onder de wet, legde de bron uit, “was er niet langer een wettelijke verplichting om de operatie aan het Congres te melden. Alles wat ze nu moesten doen was het gewoon doen – maar het moest nog steeds geheim blijven. De Russen hebben superieure bewaking van de Oostzee.”

De leden van de werkgroep hadden geen direct contact met het Witte Huis, en wilden graag weten of de president meende wat hij zei – dat wil zeggen, of de missie nu doorging. De bron herinnerde zich: “Bill Burns komt terug en zegt: ‘Doe het’.”

DE OPERATIE

Noorwegen was de perfecte plaats voor de missie.

In de afgelopen jaren van Oost-West-crisis heeft het Amerikaanse leger zijn aanwezigheid binnen Noorwegen, waarvan de westgrens 1.400 mijl langs de noordelijke Atlantische Oceaan loopt en boven de poolcirkel samenkomt met Rusland, enorm uitgebreid. Het Pentagon heeft, ondanks enige lokale controverse, goedbetaalde banen en contracten gecreëerd door honderden miljoenen dollars te investeren in de verbetering en uitbreiding van Amerikaanse marine- en luchtmachtfaciliteiten in Noorwegen. De nieuwe werken omvatten, het belangrijkste, een geavanceerde synthetische apertuurradar ver in het noorden die tot diep in Rusland kan doordringen en die online kwam net toen de Amerikaanse inlichtingendienst de toegang verloor tot een reeks langeafstandsafluisterpunten in China.

Een pas opgeknapte Amerikaanse onderzeebootbasis, die al jaren in aanbouw was, werd operationeel [12] en meer Amerikaanse onderzeeboten konden nu nauw samenwerken [13] met hun Noorse collega’s om een belangrijke Russische nucleaire hoofdbasis 250 mijl naar het oosten, op het schiereiland Kola, in de gaten te houden en te bespioneren. Amerika heeft ook een Noorse luchtmachtbasis in het noorden aanzienlijk uitgebreid [14] en de Noorse luchtmacht een vloot van door Boeing gebouwde P8 Poseidon-patrouillevliegtuigen [15] geleverd ter versterking van de langeafstandsspionage van Rusland.

In ruil daarvoor heeft de Noorse regering afgelopen november de liberalen en sommige gematigden in het parlement boos gemaakt door de aanvullende overeenkomst voor samenwerking op defensiegebied (SDCA) goed te keuren. Volgens de nieuwe overeenkomst zou het rechtssysteem van de VS in bepaalde “overeengekomen gebieden” in het noorden jurisdictie [16] krijgen over Amerikaanse soldaten die beschuldigd worden van misdaden buiten de basis, en over Noorse burgers die beschuldigd worden van of verdacht worden van inmenging in het werk op de basis.

Noorwegen was een van de oorspronkelijke ondertekenaars van het NAVO-verdrag in 1949, in de begindagen van de Koude Oorlog. Tegenwoordig is de opperbevelhebber van de NAVO Jens Stoltenberg, een overtuigd anticommunist, die acht jaar lang premier van Noorwegen was voordat hij in 2014 met Amerikaanse steun zijn hoge NAVO-post kreeg. Hij was een hardliner over alles wat met Poetin en Rusland te maken had en werkte al sinds de Vietnamoorlog samen met de Amerikaanse inlichtingendienst. Sindsdien werd hij volledig vertrouwd. “Hij is de handschoen die de Amerikaanse hand past,” zei de bron.

Terug in Washington wisten de planners dat ze naar Noorwegen moesten gaan. “Ze haatten de Russen, en de Noorse marine zat vol met uitstekende zeelieden en duikers die generaties lang ervaring hadden met zeer winstgevende diepzee olie- en gasexploratie,” zei de bron. Ze konden ook vertrouwd worden om de missie geheim te houden. (De Noren kunnen ook andere belangen hebben gehad. De vernietiging van Nord Stream – als de Amerikanen erin zouden slagen – zou Noorwegen in staat stellen veel meer van zijn eigen aardgas aan Europa te verkopen).

Ergens in maart vlogen enkele leden van het team naar Noorwegen voor een ontmoeting met de Noorse geheime dienst en de marine. Een van de belangrijkste vragen was waar precies in de Oostzee de explosieven het best konden worden geplaatst. Nord Stream 1 en 2, elk met twee reeksen pijpleidingen, werden grotendeels gescheiden door iets meer dan een mijl op weg naar de haven van Greifswald in het uiterste noordoosten van Duitsland.

De Noorse marine was er snel bij om de juiste plek te vinden, in het ondiepe water van de Oostzee een paar mijl voor het Deense eiland Bornholm. De pijpleidingen liepen meer dan een mijl uit elkaar over een zeebodem van slechts 260 voet diep. Dat zou ruim binnen het bereik zijn van de duikers, die vanaf een Noorse mijnenjager van de Alta-klasse zouden duiken met een mengsel van zuurstof, stikstof en helium uit hun tanks, en op de vier pijpleidingen C4-ladingen zouden plaatsen met betonnen beschermkappen. Het zou vervelend, tijdrovend en gevaarlijk werk zijn, maar de wateren bij Bornholm hadden nog een voordeel: er waren geen grote getijdenstromingen, die het duiken veel moeilijker zouden hebben gemaakt.

Op dit punt kwam de obscure diepduikgroep van de marine in Panama City weer in beeld. De diepzeescholen in Panama City, waarvan de trainees deelnamen aan Ivy Bells, worden gezien als een ongewenst achterland door de elite afgestudeerden van de Naval Academy in Annapolis, die doorgaans de glorie zoeken van een aanstelling als Seal, gevechtspiloot of onderzeeboot. Als iemand een “zwarte schoen” moet worden, d.w.z. een lid van het minder aantrekkelijke oppervlakteschipcommando, dan is er altijd wel een taak op een destroyer, kruiser of amfibisch schip. Het minst glamoureuze van allemaal is mijnenbestrijding. De duikers ervan verschijnen nooit in Hollywood-films of op de omslag van populaire tijdschriften.

“De beste duikers met diepduikkwalificaties vormen een hechte gemeenschap, en alleen de allerbeste worden voor de operatie gerekruteerd en verteld dat ze voorbereid moeten zijn op een oproep aan de CIA in Washington,” zei de bron.

De Noren en Amerikanen hadden dus een locatie en de agenten, maar er was nog een andere zorg: elke ongewone onderwateractiviteit in de wateren bij Bornholm zou de aandacht kunnen trekken van de Zweedse of Deense marine, die dit zouden kunnen melden.

Denemarken was ook een van de oorspronkelijke ondertekenaars van de NAVO en stond in de inlichtingenwereld bekend om zijn speciale banden met het Verenigd Koninkrijk. Zweden had het lidmaatschap van de NAVO aangevraagd en had laten zien dat het zeer bedreven was in het beheer van zijn onderwatergeluids- en magnetische sensorsystemen die met succes Russische onderzeeërs opspoorden die af en toe opdoken in afgelegen wateren van de Zweedse archipel en naar de oppervlakte werden gedwongen.

Samen met de Amerikanen drongen de Noren erop aan dat enkele hoge ambtenaren in Denemarken en Zweden in algemene termen op de hoogte zouden worden gebracht van mogelijke duikactiviteiten in het gebied. Op die manier kon iemand hogerop ingrijpen en een rapport buiten de commandostructuur houden, en zo de pijplijnoperatie isoleren. “Wat ze te horen kregen en wat ze wisten waren opzettelijk verschillend,” vertelde de bron me. (De Noorse ambassade, gevraagd om commentaar op dit verhaal, reageerde niet.)

De Noren waren de sleutel tot het oplossen van andere hindernissen. Het was bekend dat de Russische marine over bewakingstechnologie beschikte die onderwatermijnen kon opsporen en activeren. De Amerikaanse explosieven moesten zodanig worden gecamoufleerd dat zij voor het Russische systeem zouden overkomen als onderdeel van de natuurlijke achtergrond – iets wat een aanpassing aan het specifieke zoutgehalte van het water vereiste. De Noren hadden een oplossing.

De Noren hadden ook een oplossing voor de cruciale vraag wanneer de operatie moest plaatsvinden. Sinds 21 jaar sponsort de Amerikaanse Zesde Vloot, waarvan het vlaggenschip in Gaeta, Italië, ten zuiden van Rome, is gevestigd, elk jaar in juni een grote NAVO-oefening in de Oostzee waarbij tientallen geallieerde schepen uit de hele regio zijn betrokken. De huidige oefening, die in juni wordt gehouden, zou [17] bekend staan als Baltic Operations 22, of BALTOPS 22. De Noren stelden voor dat dit de ideale dekmantel zou zijn om de mijnen te plaatsen.

De Amerikanen leverden één essentieel punt: zij overtuigden de planners van de zesde vloot om een onderzoeks- en ontwikkelingsoefening aan het programma toe te voegen. De oefening, zoals door de marine openbaar gemaakt [18], betrof de zesde vloot in samenwerking met de “onderzoeks- en oorlogscentra” van de marine. De oefening op zee zou worden gehouden voor de kust van het eiland Bornholm, waarbij NAVO-teams van duikers mijnen zouden plaatsen en concurrerende teams de nieuwste onderwatertechnologie zouden gebruiken om ze te vinden en te vernietigen.

Het was zowel een nuttige oefening als een ingenieuze dekmantel. De jongens van Panama City zouden hun ding doen en de C4-explosieven zouden tegen het einde van BALTOPS22 op hun plaats liggen, met een timer van 48 uur. Alle Amerikanen en Noren zouden allang weg zijn bij de eerste explosie.

De dagen telden af. “De klok tikte, en we waren bijna klaar met onze missie,” zei de bron.

En toen: Washington bedacht zich. De bommen zouden nog steeds tijdens BALTOPS worden geplaatst, maar het Witte Huis vreesde dat een periode van twee dagen voor hun ontploffing te dicht bij het einde van de oefening zou zijn, en het zou duidelijk zijn dat Amerika erbij betrokken was.

In plaats daarvan had het Witte Huis een nieuw verzoek: “Kunnen de jongens in het veld een manier bedenken om de pijpleidingen later op commando op te blazen?”

Sommige leden van het planningsteam waren boos en gefrustreerd door de schijnbare besluiteloosheid van de president. De duikers van Panama City hadden herhaaldelijk geoefend om C4 op pijpleidingen te plaatsen, zoals tijdens BALTOPS, maar nu moest het team in Noorwegen een manier vinden om Biden te geven wat hij wilde – de mogelijkheid om een succesvol executiebevel te geven op een door hem gekozen tijdstip.

De opdracht voor een willekeurige, last-minute verandering was iets waar de CIA aan gewend was. Maar het gaf ook aanleiding tot bezorgdheid over de noodzaak en wettigheid van de hele operatie.

De geheime orders van de president deden ook denken aan het dilemma van de CIA tijdens de Vietnamoorlog, toen president Johnson, geconfronteerd met groeiende anti-Vietnamoorlogsgevoelens, de CIA opdroeg haar handvest te schenden – dat haar uitdrukkelijk verbood binnen Amerika te opereren – door anti-oorlogsleiders te bespioneren om vast te stellen of zij werden gecontroleerd door communistisch Rusland.

Het agentschap stemde uiteindelijk toe, en in de loop van de jaren ’70 werd duidelijk hoe ver het bereid was te gaan. In de nasleep van de Watergate-schandalen onthulden de kranten dat het agentschap Amerikaanse burgers bespioneerde, betrokken was bij de moord op buitenlandse leiders en de socialistische regering van Salvador Allende ondermijnde.

Deze onthullingen leidden tot een dramatische reeks hoorzittingen in het midden van de jaren 70 in de Senaat, geleid door Frank Church uit Idaho, die duidelijk maakten dat Richard Helms, de toenmalige directeur van het agentschap, inzag dat hij verplicht was te doen wat de president wilde, zelfs als dat betekende dat hij de wet overtrad.

In een niet-gepubliceerde getuigenis achter gesloten deuren legde Helms pijnlijk uit dat “je bijna een onbevlekte ontvangenis hebt als je iets doet” onder geheime bevelen van een president. “Of het nu goed of fout is dat je het hebt, [de CIA] werkt volgens andere regels en grondregels dan enig ander deel van de regering.” Hij vertelde de senatoren in wezen dat hij, als hoofd van de CIA, begreep dat hij voor de Kroon werkte en niet voor de Grondwet.

De Amerikanen in Noorwegen werkten onder dezelfde dynamiek, en begonnen plichtsgetrouw te werken aan het nieuwe probleem: de C4 explosieven op afstand laten ontploffen in opdracht van Biden. Het was een veel zwaardere opdracht dan men in Washington begreep. Het team in Noorwegen kon niet weten wanneer de president op de knop zou drukken. Zou dat over een paar weken zijn, over vele maanden of over een half jaar of langer?

De C4 aan de pijpleidingen zou worden geactiveerd door een sonarboei op korte afstand, afgeworpen door een vliegtuig, maar de procedure vereiste de meest geavanceerde signaalverwerkingstechnologie. Eenmaal op hun plaats zouden de aan de vier pijpleidingen bevestigde vertraagde timers per ongeluk kunnen worden geactiveerd door de complexe mix van achtergrondgeluiden van de oceaan in de drukke Oostzee – van nabije en verre schepen, onderwaterboringen, seismische gebeurtenissen, golven en zelfs zeedieren. Om dit te voorkomen zou de sonarboei, eenmaal op zijn plaats, een reeks unieke tonale geluiden met lage frequentie uitzenden – zoals die van een fluit of een piano – die door het tijdmechanisme zouden worden herkend en na een vooraf ingestelde vertraging de explosieven zouden activeren. (“Je wilt een signaal dat robuust genoeg is, zodat geen enkel ander signaal per ongeluk een puls kan uitzenden die de explosieven doet ontploffen,” vertelde Dr. Theodore Postol, emeritus hoogleraar wetenschap, technologie en nationaal veiligheidsbeleid aan het MIT. Postol, die heeft gediend als wetenschappelijk adviseur van de chef marineoperaties van het Pentagon, zei dat het probleem waarmee de groep in Noorwegen wordt geconfronteerd door het uitstel van Biden er een was van toeval: “Hoe langer de explosieven in het water liggen, hoe groter het risico op een willekeurig signaal dat de bommen zou lanceren.”)

Op 26 september 2022 maakte een Noors marine P8 surveillance vliegtuig een schijnbaar routine vlucht en liet een sonar boei vallen. Het signaal verspreidde zich onder water, aanvankelijk naar Nord Stream 2 en vervolgens naar Nord Stream 1. Een paar uur later werden de krachtige C4-explosieven geactiveerd en werden drie van de vier pijpleidingen buiten werking gesteld. Binnen een paar minuten zag men plassen methaangas die in de stilgelegde pijpleidingen resteerden, zich over het wateroppervlak verspreiden en de wereld vernam dat er iets onomkeerbaars had plaatsgevonden.

FALLOUT

In de onmiddellijke nasleep van het bombardement op de pijpleiding behandelden de Amerikaanse media het als een onopgelost mysterie. Rusland werd herhaaldelijk genoemd als mogelijke schuldige, aangespoord door weloverwogen lekken uit het Witte Huis – maar zonder ooit een duidelijk motief vast te stellen voor een dergelijke daad van zelf-sabotage, afgezien van eenvoudige vergelding. Een paar maanden later, toen bleek dat de Russische autoriteiten in stilte schattingen hadden gemaakt van de kosten om de pijpleidingen te repareren, beschreef de New York Times het nieuws [19] als “complicerende theorieën met betrekking tot wie achter de aanval zat”. Geen enkele grote Amerikaanse krant verdiepte zich in de eerdere bedreigingen tegen de pijpleidingen door Biden en staatssecretaris Nuland.

Hoewel het nooit duidelijk was waarom Rusland zijn eigen lucratieve pijpleiding zou willen vernietigen, kwam een veelzeggender reden voor de actie van de president van staatssecretaris Blinken.

Gevraagd op een persconferentie afgelopen september over de gevolgen van de verergerende energiecrisis in West-Europa, beschreef Blinken [20] het moment als een potentieel goed moment:

“Het is een geweldige kans om voor eens en voor altijd de afhankelijkheid van Russische energie weg te nemen en daarmee Vladimir Poetin de bewapening van energie als middel ter bevordering van zijn imperiale plannen te ontnemen. Dat is heel belangrijk en biedt enorme strategische kansen voor de komende jaren, maar ondertussen zijn we vastbesloten alles te doen wat we kunnen om ervoor te zorgen dat de gevolgen van dit alles niet worden gedragen door burgers in onze landen of, wat dat betreft, in de hele wereld.”

Victoria Nuland sprak onlangs haar tevredenheid uit over de vernietiging van de nieuwste pijpleiding. Tijdens een hoorzitting van de Commissie Buitenlandse Betrekkingen van de Senaat eind januari zei ze tegen senator Ted Cruz: “Net als u ben ik, en ik denk dat de regering dat ook is, zeer verheugd te weten dat Nord Stream 2 nu, zoals u graag zegt, een brok metaal op de bodem van de zee is.”

De bron had een aanmerkelijk meer rationele kijk op Biden’s beslissing om meer dan 1500 mijl van de Gazprom pijpleiding te saboteren toen de winter naderde. “Nou,” zei hij, sprekend over de president, “ik moet toegeven dat de man een paar ballen heeft. Hij zei dat hij het ging doen, en hij deed het.”

Op de vraag waarom hij dacht dat de Russen niet reageerden, zei hij cynisch: “Misschien willen ze de mogelijkheid hebben om hetzelfde te doen als de VS.

“Het was een prachtig dekmantelverhaal,” ging hij verder. ” Een geheime operatie met experts in het veld en apparatuur die op een geheim signaal werkte.

“De enige fout was de beslissing om het te doen.”