Trump ABD’nin enerji stratejisini uyarlıyor

Üç yıldan beri Başkan Trump ve önce CİA başkanı ve ardından Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, ülkelerinin emperyalizmini terk etmeye ve yerine ekonomik bir strateji koymaya çalışmaktadırlar. Bu strateji, güçlü bir ordu ve enerji özerkliğine sahip olması koşuluyla Washington’un hala dünyanın lideri olabileceğini varsayar.

Donald Trump, koruma altına alınan alanların işletilmesine izin verdi, boru hatlarının inşasını yeniden başlattı ve doğası gereği kısa ömürlü olmasına rağmen kaya petrolü macerasını sürdürdü. Veliaht Prens Mohamed bin Salman’ın megalomanisi ile birlikte Suudi Arabistan’ın siyasi gelişimi, başlangıçta her çılgınlığında mümkün olduğu kadar çok para harcayarak yönetildi, sonra da bir çatışmaya dönüştü. Nihayetinde MBS, Rusya’ya karşı değil, ama ABD’nin şist endüstrisine karşı bir petrol savaşı başlattı. Kasıtlı olarak petrol fiyatlarının varil başına 70 $ ’dan 30 $’un altına kadar düşmesine neden oldu. Ancak, bu güç gösterisi beklenmedik bir şekilde Covid-19 salgını ve küresel enerji tüketimindeki baş döndürücü düşüşe denk geldi. Salgın, bazı üst rütbeli subayların geniş kapsamlı bir sıkıyönetim ilan etmek ve Trump deneyimini sona erdirmek istediği Amerika Birleşik Devletleri’ni de etkilemektedir.

Bu üç hakikat (Başkan Trump’ın ekonomik stratejisi, Suudilerin isyanı ve koronavirüs salgını) birbiriyle etkileşim halindedir. Onları analiz etmek için, her bir mantığın diğer ikisi tarafından aniden bozulabileceğini akılda tutarak onları bilinçli bir şekilde birbirinden ayıracağız.

Ekonomik strateji

Başkan Trump, petrol fiyatlarında yaşanan çöküşle birlikte, dünyadaki ana rezervlerin, Venezüella’ya ait rezervlerin kontrolünü ele geçirmekten başka bir çözüm olmadığını düşündü. Birkaç yıldır CİA ve SouthCom, Rumsfeld/Cebrowski’nin Karayip Havzası’ndaki devlet yapılarını yok etme planı hazırlıkları kapsamında bu ülkeyi istikrarsızlaştırmaktadır. Ülke, Devlet Başkanı Nicolás Maduro’nun olası ortadan kaldırılmasının, 1989’da Panama ordularının başındaki isim Manuel Noriega’nın öldürülmesinden daha fazla tepki vermeyeceği bir noktaya gelmiştir.

Yine ABD, Avrupa Birliği’ni « haklı dava » türünden bir operasyonuna katılmaya ikna etti: Devlet Başkanı Maduro ve ülkenin güçlü adamı Diosdado Cabello’nun kaçırılması. Birleşik Krallık, Fransa, İspanya, Portekiz ve Hollanda –yani Güney Amerika’nın eski sömürge güçleri– bu işe gönüllü oldular.

– 26 Mart’ta ABD Adalet Bakanlığı, uyuşturucu kaçakçılığıyla suçladığı Devlet Başkanı Maduro ve ekibi hakkında arama ve başına ödül konulmasına yönelik talimat çıkardı.
– 31 Mart’ta ABD Dışişleri Bakanlığı, Venezüella’da hem eski devlet başkanı Maduro’yu, hem de kendini devlet başkanı ilan eden Guiado’yu dışlayan bir demokratik geçiş süreci çerçevesi yayınladı [1].
– Nisan ayı başında, bir Portekiz casus gemisi olan RCGS Resolute, onu engellemek için gelen Venezüella sahil güvenlik botunu batırmayı, ardından kaçmayı ve daha sonra Curaçao’da Hollanda’nın himayesi altına girmeyi başardı. Fransa ve Birleşik Krallık, Covid-19 ile mücadele kisvesi altında, silah ve mühimmat getirmek için amfibi helikopter taşıyıcı Dixmunde ve konteyner gemisi RFA Argus adlı iki muharebe gemisini bölgeye gönderdi [2]. Bir ABD muhribi ve Navy’ye bağlı çok sayıda gemi Drug Enforcement Agency komutası altına verildi.

Ancak bu operasyon, salgın nedeniyle ABD Deniz Kuvvetleri tarafından durduruldu.

Suudilerin isyanı

Suud ailesi, çöl kültürüyle bağını hiç koparmamıştır. Siyasi muhalefet lideri Şeyh Nimr Bakır el-Nimr’in (2016), kraliyet ailesinin neredeyse tüm prenslerinin tutuklanması ve servetlerine el konulması (2017) ya da yine yurtdışındaki bir konsolosluktaki vatandaşlarından birinin testere ile parçalanmasının (2018) da ortaya koyduğu hareket tarzı modern dünya ile çelişmektedir. Bu kültüre göre intikam almak için intihar etmek dahi mubahtır. Veliaht prens, Jared Kushner ve Donald Trump tarafından kullanıldıktan ve hor görüldükten sonra, petrol fiyatlarının varil başına 35 doların altında kalması durumunda ayakta kalamayacak olan ABD kaya petrol endüstrisini yok ederek intikam almaya karar verdi.

Suudi Arabistan’ın aklını başına getiremeyeceğini anlayan Başkan Trump, petrol kuyularını sabote etmeyi değil, veliaht prense Yemen’de ağır bir yenilgi yaşatmayı seçti. İran ve Birleşik Arap Emirlikleri tarafından desteklenen aşiretlerin eşzamanlı saldırısı, Arabistan’ın desteklediği aşiretleri ezdi. Bu arada, İngilizler Kızıl Deniz’in girişindeki Sokotra adasını işgal etti. Riyad’ın elinde sadece hava silahı kalmıştı [3].

Burada da yine operasyon salgın yüzünden yarıda kesildi ya da daha çok Suudiler için bir çıkış yolu sundu. BM genel sekreterinin çağrılmasına iki hafta geç yanıt vererek, sağlık birimlerinin Covid-19 hastalarını kurtarmasına izin vermek için tek taraflı ateşkes ilan ettiler. Gerçekte, sivil halkı daha önce açlığa mahkum ederek düşmanlarına karşı hiçbir hoşgörü göstermemişlerdi. Özellikle de, Yemen’deki üslerini yeni kaybetmişlerdi ve Husi’ler kraliyet olarak onları küçümseyen bir ateşkes önermişti.

Washington, Abu Dabi ve Tahran arasında Riyad’a karşı bir ön anlaşmaya varılması durumunda, ittifakların yeniden düzenlenmesi ve Sünniler ve Şiiler arasındaki sahte karşıtlığın terk edilmesi sürecine tanık olabiliriz. Her iki durumda da Birleşik Arap Emirlikleri, ortaya çıkan yeni durumun en büyük kazananıdır. Halen Bahreyn ile birlikte Suriye’yi yeniden uluslararası sahneye dahil etmek için faaliyet yürütmektedirler.

Washington havuç ve sopa oyunuyla denetimi yeniden ele aldı. Havuç, petrol üretiminin gönüllü olarak düşürülmesi; sopa ise, Suudların tek gelir kaynağı olan Aramco’ya el koyma tehdidiydi. Müzakere etmek için ABD ulusal güvenlik danışmanı Robert O’Brien, çok da işe yarayacağına inanmadan yardımcısı Victoria Coates’i Riyad’a gönderdi.

Onlar adına ne yazık ki Suud’lar zayıf durumdadırlar: salgın, solunum makinesine bağlanan Riyad valisi de dahil olmak üzere kraliyet ailesindeki 150’den fazla prensi etkiledi. Gerontokratik sistem sarsıldı.

Anlaşıldığı kadarıyla, 9 Nisan’da OPEC’in Mayıs ve Haziran aylarında dünya petrol üretiminde günde 10 milyon varil ve 2020’nin ikinci yarısında günde 8 milyon varil ve sonraki 16 boyunca günde 6 milyon varil azalışa gitmesi konusunda bir uzlaşmaya varıldı [4]. Ancak bu karar ne kadar sert olursa olsun, salgın dönemindeki dünya tüketiminde yaşanan düşüşün ancak üçte birini karşılamaktadır.

Şimdilik kararın uygulanması tüm OPEC üyelerinin ve ortaklarına ona uymasına bağlıydı. Oysa Meksika öngörülen 400 000 varil yerine, günde ancak 100 000 varillik bir indirime gitti. Başkan Trump, Meksika yerine ABD’nin üretimini ek olarak 250 000 varil daha indirmesini önerdi ancak bu haliyle dahi istenen tutara ulaşılamıyor.

G20 enerji bakanları toplantısı müzakere edilen uzlaşmanın uygulanmasının imkansız olduğunu tespit etmekten başka bir şey yapamadı.

Koronavirüs salgını

Birçok devlet ekonomilerini feda etme tehlikesiyle, salgınla savaşmak yerine onun yayılımını zamana yaymayı seçmiştir. Bunu da aşırı borç enflasyonu ve bir küresel durgunluk izlemektedir.

Amerika Birleşik Devletleri’nde, Başkan Trump’ı önce Russiagate, sonra da Ukrainegate ile alaşağı etmeye çalışan üst rütbeli subaylardan bazıları, anayasal olarak eyaletlerin sorumluluğu altında olan, salgına karşı federal düzeyde savaşmak üzere sıkıyönetim ilan etme hayalleri kurdu Federe devletler [5]. Böylece birliklerini Venezüella’ya göndermeyi reddettiler; bu, ABD’de daha önce benzeri görülmemiş bir itaatsizliktir.

USS Theodore Roosevelt uçak gemisi komutanının, hastaları gemide tecrit etmenin imkansızlığından dolayı adamlarını kıyıya indirmek için yardım talebinde bulunması [6] başlangıçta siyasi yetkililer tarafından görevin terk edilmesi olarak değerlendirildi. Ancak denizcilerin, komutanları gemiden indiğinde topyekun olarak kendisine gösterdiği saygı, Başkan Trump’ın, birden sert ve kalpsiz olarak tanımladığı Navy müsteşarını feda etmeye yöneltti. Diğer üç uçak gemisi de aynı durumdadır.

Bir yanda eyaletlerdeki ve federal devletteki siviller ve diğer yanda askerler arasındaki hesaplaşma devam etmektedir. Sıkıyönetim durumunda, üst rütbeli subaylar siyasi bölünmeler karşısında tarafsız olduklarını ve yalnızca vatandaşlarının sağlığı için çaba harcadıklarını ilan edebilirler.

ABD enerji politikasında değişikliğe doğru

Petrol üreticisi eyaletlerden 11 Cumhuriyetçi senatör, Suudi petrol bakanı ile görüştükten sonra, ABD birliklerinin Arabistan’dan geri çekilmesi emrini içeren iki yasa tasarısı sundu. Bunu yaparak bir radikal değişime kapı aradılar.

Başkan Trump artık ülkesinin enerji politikasını iki noktada değiştirmeyi düşünmektedir:

– İstihdam yerine tüketicilere öncelik veren Başkan Richard Nixon’un (seçim kampanyası uzmanı Kevin Philipps’in önerisi üzerine) politikasını terk edecektir. Böylece kaya petrolü endüstrisini kurtarmak amacıyla ucuz petrol ithalatına yüksek gümrük tarifeleri uygulayacaktır.

– Aynı zamanda OPEC’in sadece Avrupalıların aleyhine bir kartel oluşturmasına izin verirken serbest pazarı onaylayan Başkan Gerald Ford’un (Dışişleri Bakanı Henry Kissinger’in önerisi üzerine) politikasını terk edecektir. Sonuç olarak Kongre, 2007 yılından kalma, OPEC üyesi ülkeleri rekabete aykırı uygulamalarda bulunmakla suçlayan bir tasarıyı (No Oil Producing andd Exporting Cartels Act – NOPEC) kabul edecektir.