Λίβανος: Οι αιτίες της τραπεζικής κρίσης του αιώνα

Η Κεντρική Τράπεζα του Λιβάνου επέτρεψε πάλι στις ιδιωτικές τράπεζες να παραδίδουν ελεύθερα λιβανέζικες λίρες, αλλά όχι ακόμα δολάρια.

Αυτός ο έλεγχος των συναλλαγών είναι νομικά παράνομος διότι δεν έχει επικυρωθεί από το Κοινοβούλιο. Μερικές μεγάλες εταιρείες έχουν ήδη υποβάλει καταγγελίες στα δικαστήρια. Οι τομείς εισαγωγής σιταριού, πετρελαίου και φαρμάκων έχουν σταματήσει, όλοι οι άλλοι βρίσκονται σε ύφεση.

Το δημόσιο χρέος φτάνει το 154% του ΑΕΠ. Η λιβανέζικη λίρα υποτιμήθηκε σε τρεις μήνες κατά το ήμισυ της αξίας της, φέρνοντας στην πτώση της τη συριακή λίρα, που ήδη είχε κακοποιηθεί κατά τη διάρκεια του πολέμου από τα σαουδαραβικό και καταριανό ψευδονομίσματα.

Αιτίες της κρίσης

Αυτή η χρηματοπιστωτική κρίση οδήγησε το Κοινοβούλιο να υιοθετήσει έναν νέο φόρο που προκάλεσε τις διαδηλώσεις που παραλύουν τη χώρα από της 17ης Οκτωβρίου 2019. Κατά πάσα πιθανότητα έχει την προέλευσή της σε μια γιγαντιαία εξαπάτηση που δημιούργησαν οι πολιτικοί ηγέτες της χώρας μέσω της Κεντρικής Τράπεζας.

Μια ιστορική υπενθύμιση είναι απαραίτητη εδώ:

Στην πραγματικότητα, ο Λίβανος δεν υπήρξε ποτέ ανεξάρτητο κράτος από της δημιουργίας του κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο (1943). Η Γαλλία εγκατέστησε εκεί ένα ομολογιακό σύστημα το οποίο της επέτρεψε να διατηρήσει την επιρροή της μετά την αποαποικιοποίηση, αφαιρώντας από τους Λιβανέζους κάθε εθνική πολιτική ζωή. Η προσπάθεια του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Χένρι Κίσινγκερ, να διευθετήσει το ισραηλινό ζήτημα, καθιστώντας τον Λίβανο την πατρίδα των Παλαιστινίων, προκάλεσε έναν εμφύλιο πόλεμο (1975-1989) και κατάληξε σε αποτυχία. Η σαουδαραβική Ειρήνη, που επιβλήθηκε με τη Συμφωνία του Ταίφ (1989), αποκατέστησε το θρησκευτικό σύστημα και επέκτεινε κοινοτικές ποσοστώσεις σε όλες τις θέσεις εργασίας στις δημόσιες υπηρεσίες. Η συριακή στρατιωτική παρουσία (1989-2005), επικυρωμένη από τη διεθνή κοινότητα, επέτρεψε την ανασυγκρότηση της χώρας, αλλά δεν έλυσε κανένα πρόβλημα.

Ο πρώην πρωθυπουργός Ραφίκ Χαρίρι (1992-1998 και 2000-2004) λεηλάτησε τον Λίβανο με τη ληστεία 55.000 οικογενειών, κατόπιν συγχύζοντας το δημόσιο ταμείο με την προσωπική του περιουσία. Είχε κερδίσει με αυτό τον τρόπο 16 δισεκατομμύρια δολάρια στο τέλος της ζωής του. Σύμφωνα με τις συμφωνίες του Ταίφ, ο Ραφίκ Χαρίρι, ως εκπρόσωπος της βασιλικής οικογένειας της Σαουδικής Αραβίας, προστατευόταν από τη συριακή ειρηνευτική δύναμη που υπήρχε στη χώρα για να τερματίσει τον εμφύλιο πόλεμο.
Κατά τη διάρκεια της δολοφονίας του, ανακαλύφθηκε ότι είχε διαφθείρει τους δύο Σύρους υπεύθυνους για την επιτήρηση της διατήρησης της ειρήνης: τον επικεφαλής των υπηρεσιών πληροφοριών Ghazi Kanaan και τον αντιπρόεδρο Abdel Halim Khaddam. Ο πρώτος αυτοκτόνησε και ο δεύτερος κατέφυγε στη Γαλλία, όπου έκανε συμμαχία με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους και προετοίμασε την ανατροπή του προέδρου Μπασάρ αλ-Ασαντ.

Το 2005, η συριακή ειρηνευτική δύναμη αποσύρθηκε απότομα κατόπιν αιτήματος του λαού του Λιβάνου, ο οποίος έβλεπε σε αυτή το σύμβολο των δικών του εγκλημάτων κατά τον εμφύλιο πόλεμο και την θεωρούσε - εσφαλμένα - υπεύθυνη για τη δολοφονία του πρώην πρωθυπουργός Ραφίκ Χαρίρι. Από το 2006 έως το 2014, δηλαδή κατά τη διάρκεια της έλλειψης εξουσίας, και έπειτα τη προεδρία του Μισέλ Σλήμαν - προστατευόμενου κυρίως από το Κατάρ και δευτερευόντως από τη Γαλλία - οι πολιτικοί ηγέτες του Λιβάνου δεν τήρησαν κανένα λογιστικό έγγραφο.
Ο Λίβανος και η Σαουδική Αραβία ήταν τα μόνα δύο κράτη στον κόσμο χωρίς επίσημο προϋπολογισμό. Σήμερα είναι ουσιαστικά αδύνατο να προσδιοριστεί ποιοι φόροι εισπράχθηκαν, ποια διεθνή βοήθεια συγκέντρωσε ο Λίβανος ή τι έχει ξοδέψει. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο διευθυντής της Κεντρικής Τράπεζας, Riad Salamé, δημιούργησε ένα σύστημα Πόνζι συγκρίσιμο με αυτό του Bernard Madoff, αλλά για προσωπικό όφελος των πολιτικών ηγετών. Οι καταθέσεις σε δολάρια ήταν δύο φορές περισσότερο κερδοφόρες από ό, τι σε άλλες χώρες. Αλλά οι τόκοι για αυτές τις καταθέσεις πληρώνονταν με τα χρήματα των νέων καταθετών.

Με τη συμφωνία των Ηνωμένων Πολιτειών, οι ιδιωτικές τράπεζες συμφώνησαν να ξεπλύνουν τα βρώμικα χρήματα των καρτέλ των ναρκωτικών της Νότιας Αμερικής, ενώ μια τράπεζα των ΗΠΑ αγόρασε το ένα τρίτο του κεφαλαίου των κυριότερων τραπεζών του Λιβάνου. Όταν ένας μεγάλος καταθέτης απέσυρε τα χρήματά του, το σύστημα έπεσε. Οι πολιτικοί ηγέτες είχαν το χρόνο να μεταφέρουν τα χρήματά τους στο εξωτερικό πριν από τη κατάρρευση. Έτσι, τον περασμένο Οκτώβριο, ο πρώην πρωθυπουργός Fouad Siniora έσπασε όλα τα ρεκόρ αποσύροντας 6 έως 8 μαύρα δισεκατομμύρια δολάρια.

Αντιμέτωπος με την καταστροφή, ο πρόεδρος της προσωρινής Κυβέρνησης, Σαάντ Χαρίρι (νόμιμος γιος του προηγουμένου), ζήτησε την προκαταβολή 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Στη συνέχεια έγραψε στη Σαουδική Αραβία, την Κίνα, την Αίγυπτο, τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Γαλλία, την Ιταλία, τη Ρωσία και την Τουρκία, ζητώντας τους να εγγυηθούν τα μη πληρωμένα ποσά για την εισαγωγή βασικών αναγκών · τα χρήματα αυτά έπρεπε να επιστραφούν μόλις καταργηθεί ο έλεγχος του συναλλάγματος.

Σε απάντηση, τα κύρια κράτη που συμμετείχαν στην οικονομική διάσωση του Λιβάνου συναντήθηκαν στις 11 Δεκεμβρίου στο Παρίσι.

Το πρωί, εξέτασαν κεκλεισμένων των θηρών το πολιτικό τους συμφέρον για τη διάσωση του Λιβάνου ή για να το αφήσουν να βυθιστεί, και μετά, το απόγευμα δέχθηκαν μια λιβανέζικη αντιπροσωπεία. Έθεσαν σαν προϋπόθεση κάθε βοήθειας τον διορισμό μιας νέας φιλοδυτικής κυβέρνησης και τη δημιουργία αποτελεσματικού ελέγχου στη χρήση οποιωνδήποτε πιθανών χρημάτων.

Αγανακτισμένοι στην ιδέα μιας νέας ξένης κηδεμονίας στη χώρα, έχουν σταλεί λιβανέζικες αναφορές στους ξένους δωρητές για να τους αποτρέψουν από το να καταβάλουν χρήματα στην Κεντρική Τράπεζα όσο η αιτία της κρίσης δεν θα αποκαλυφθεί.

Ο Σαάντ Χαρίρι, σουνίτης πρόεδρος της κυβέρνησης, απευθύνθηκε στη συνέχεια στο ΔΝΤ και στην Παγκόσμια Τράπεζα, αλλά οι τελευταίοι αμφισβήτησαν αμέσως την αυθεντικότητα του ισολογισμού της Κεντρικής Τράπεζας και την ακεραιότητα του διευθυντή της, Riad Salamé, ο οποίος μέχρι τώρα θεωρούταν υποδειγματικός τραπεζίτης.

Αυτή η ιστορική υπενθύμιση υπογραμμίζει την έλλειψη ευθύνης της Χεζμπολάχ στην κρίση, παρότι ο δυτικός τύπος ισχυρίζεται το αντίθετο.

Ομοίως, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι, ενώ η Χεζμπολάχ εισπράττει τη ζαχάτ (μουσουλμανική δωρεά) των λαθρεμπόρων ναρκωτικών στην κοιλάδα Μπεκάα και της σιιτικής διασποράς στη Λατινική Αμερική, πάντοτε αντιτέθηκε στην καλλιέργεια ναρκωτικών. Όταν ήρθε στην κυβέρνηση, πρότεινε και εφάρμοσε προγράμματα κοινωνικής βοήθειας έτσι ώστε οι αγρότες να μπορούν να εξελίσσονται και να αλλάζουν τις καλλιέργειες τους.

Τέλος, πρέπει επίσης να τονιστεί ότι τα περισσότερα από τα βρώμικα χρήματα του Λιβάνου δεν προέρχονται από τα τοπικά ναρκωτικά αλλά από το ξέπλυμα των εσόδων των καρτέλ της Νότιας Αμερικής, ξέπλυμα των εσόδων από παράνομες δραστηριότητες που θεσπίστηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες και ωφελεί τους Λιβανέζους τραπεζίτες, κυρίως χριστιανούς και σουνίτες.

Ομοίως, αυτή η υπενθύμιση υπογραμμίζει τη φαινομενική σταθερότητα της χώρας από της εκλογής του χριστιανού προέδρου της Δημοκρατίας, Μισέλ Αούν. Ο Λίβανος δεν μπόρεσε ποτέ να συμπληρώσει ταυτόχρονα τις θέσεις του χριστιανού προέδρου της Δημοκρατίας, του σουνίτη προέδρου της κυβέρνησης, της μόνο μίας αντιπροσωπευτικής Συνέλευσης και του Συνταγματικού Συμβουλίου από το 2005 έως το 2016.

Επιπτώσεις της κρίσης

Τα μέτρα ελέγχου του συναλλάγματος, τα οποία αποσκοπούν στη διακοπή της διαφυγής των κεφαλαίων, έχουν προκαλέσει την κατάρρευση της οικονομίας.
Τουλάχιστον το 10% των επιχειρήσεων στη χώρα έχουν πτωχεύσει τους τελευταίους 3 μήνες.

Οι περισσότερες από τις άλλες έχουν μειώσει το ωράριο εργασίας τους έτσι ώστε να μειώνουν αναλογικά τους μισθούς που καταβάλλονται χωρίς να χρειάζεται να απολύσουν τους υπαλλήλους τους.

Οι πρώτες εταιρείες που πλήττονται είναι φιλανθρωπικά ιδρύματα, έτσι ώστε καταστρέφεται ολόκληρος ο τομέας αρωγής προς τους φτωχούς. Οι αλλοδαποί εργαζόμενοι - κυρίως οι ασιάτες οικιακοί βοηθοί - που πληρώνονται σε λιβανέζικες λίρες, έχασαν το μισό από αυτά που μετέφεραν μηνιαίως σε δολάρια στις οικογένειές τους. Χιλιάδες έχουν ήδη φύγει από τη χώρα.

Ο καθένας θα έχει παρατηρήσει ότι οι διαδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα από τις 17 Οκτωβρίου είναι πολύ καλά συντονισμένες. Οι ταραξίες συνδέονται διαρκώς τηλεφωνικά με ένα μυστηριώδες κέντρο. Τα συνθήματα είναι ακριβώς τα ίδια σε ολόκληρη τη χώρα και σε όλες τις κοινότητες, γεγονός που δίνει στους διαδηλωτές τη ψευδαίσθηση για το τέλος του θρησκευτικού συστήματος. Ο ορισμός ως κύριος στόχος του Ελεύθερου Πατριωτικού Ρεύματος (CPL) του χριστιανού προέδρου της Δημοκρατίας, Μισέλ Αούν, υποδηλώνει ότι το κίνημα έχει οργανωθεί εναντίον του.

Η θέση των Ηνωμένων Πολιτειών είναι διφορούμενη. Από τη μια πλευρά, η διοίκηση του USAID μπλοκάρισε τη καταβολή 115 εκατομμυρίων δολαρίων στον στρατό του Λιβάνου ώστε να μπορέσει να αγοράσει εξοπλισμό, ενώ από την άλλη, ο υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο απελευθέρωσε αυτή τη χορηγία. Ο πρώην Αμερικανός πρεσβευτής στον Λίβανο Τζέφρι Φέλτμαν κατέθεσε ενώπιον του Κογκρέσου τα όσα είχε γράψει. Συγκεκριμένα, ότι σύμφωνα με τον ίδιο, κάθε "Αμερικανός" πρέπει να πολεμήσει τη συμμαχία Ιράν-Χεζμπολά-CPL-Λευκό Οίκο.

Η πρόταση διορισμού ως σουνίτη προέδρου της κυβέρνησης του επιχειρηματία Samir Khatib απορρίφθηκε από τον μεγάλο μουφτή. Πράγματι, στο Λίβανο, ο χριστιανός πρόεδρος της Δημοκρατίας διορίζεται από τον Μαρωνίτη πατριάρχη, ο σουνίτης πρόεδρος της κυβέρνησης από τον μουφτή και ο σιίτης πρόεδρος του κοινοβουλίου από τους μουλάδες, και ύστερα επιβεβαιώνονται από το κοινοβούλιο.

Είναι η μόνη χώρα στον κόσμο με μια τέτοια σύγχυση των θρησκευτικών και πολιτικών εξουσιών.

Από την πλευρά τους, οι Κατέμπ (μαρωνίτες φαλαγγιστές) πρότειναν τον διπλωμάτη και δικαστή Nawaf Salam για να βοηθήσουν. Εν πάση περιπτώσει, ο μουφτής τάσσεται υπέρ του επαναδιορισμού του Σαάντ Χαρίρι, αλλά αυτή τη φορά ως επικεφαλής μιας κυβέρνησης τεχνοκρατών, οι οποίοι, έτσι κι’ αλλιώς, θα επιλεγούν από τους τρεις προέδρους.

Κατηγορούμενο για παράβαση καθήκοντος, το Ελεύθερο Πατριωτικό Ρεύμα (CPL) του χριστιανού προέδρου της Δημοκρατίας Μισέλ Αούν έχει ήδη γνωστοποιήσει ότι δεν θα συμμετάσχει στην επόμενη κυβέρνηση. Δεν θέλει να κατηγορηθεί για τα προβλήματα που θα προκύψουν με το πρόσχημα της κάλυψης της υπεξαίρεσης κεφαλαίων για την οποία κατηγορείται και την οποία αρνείται.

Οι συγκρούσεις, που έλαβαν χώρα στις 14 Δεκεμβρίου στη Βηρυτό, απεικονίζουν το κενό της αναταραχής. Το απόγευμα, νεαροί σιίτες, μέλη της Χεζμπολάχ και του Αμάλ, επιτέθηκαν σε ομάδες που συνδέονταν με τον Τζορτζ Σόρος, οι οποίοι είχαν εγκαταστήσει σκηνές στο κέντρο της πόλης. Ενώ το βράδυ, άλλοι νεαροί, από ομάδες που είχαν επιτεθεί λίγο πριν, προσπάθησαν να εισβάλουν στο Κοινοβούλιο και να ανακηρύξουν "την χρωματιστή επανάσταση" όπως έκαναν στη Σερβία, τη Γεωργία και σε πολλές άλλες χώρες.

Για τους Λιβανέζους, που στοιχειοθετούνται από τη μνήμη του εμφυλίου πολέμου, οι εκατό τραυματίες - συμπεριλαμβανομένων των δυνάμεων της τάξης - προκαλούν αφόρητη αγωνία. Το γεγονός ότι ο Τύπος μιλά για τους Λιβανέζους τραυματίες, αλλά δεν λέει ούτε μια λέξη για τους απάτριδες Παλαιστίνιους ή τους Σύρους εθνικούς νεκρούς, λέει πολλά για τη βία στη χώρα.

Γι ’αυτό και πάλι κινούνται τα πράγματα προς ένα σύστημα που χωλαίνει διότι έχουν περάσει 76 χρόνια που οι μεγάλες δυνάμεις παίζουν με το Λίβανο και οι Λιβανέζοι υποτάσσονται.

Πώς να ξεφύγουμε από την κρίση;

Σε αντίθεση με τα αιτήματα των διαδηλωτών, δεν υπάρχει καθαρός Λιβανέζος πολιτικός. Και δεν μπορεί να υπάρχει σε ένα τέτοιο σύστημα. Στην καλύτερη περίπτωση, έκλεψαν χρήματα για να υπηρετήσουν την κοινότητά τους, στη χειρότερη περίπτωση για να πλουτίσουν.

Ο Λίβανος είναι μια από τις σπάνιες χώρες στον κόσμο όπου ξαφνικά εμφανίζονται δισεκατομμυριούχοι χωρίς να μπορεί κανείς να γνωρίζει από πού προέρχεται η περιουσία τους. Συνεπώς, δεν πρέπει να εκδιωχθούν όλοι, αλλά να βασιζόμαστε στους πρώτους, ενθαρρύνοντάς τους να υπηρετούν το Έθνος παρά μόνο τη κοινότητα τους και να φυλακιστούν οι δεύτεροι.

Οι κακοτυχίες του Λιβάνου οφείλονται άμεσα στους ίδιους τους Λιβανέζους, οι οποίοι αποδέχθηκαν για 76 χρόνια ένα δυσνόητο συνταγματικό σύστημα και αγωνίστηκαν για την κοινότητά τους και όχι για τη χώρα τους. Δεν έχουν ακόμη επιλύσει το τραύμα του εμφυλίου πολέμου και εξακολουθούν να βλέπουν τους θρησκευόμενους πολέμαρχους τους ως το μόνο προπύργιο ενάντια στην πιθανή επίθεση των άλλων κοινοτήτων.

Αυτές οι κακοτυχίες δεν θα καταλήξουν παρά μόνο με την αλλαγή του συντάγματος και την υιοθέτηση ενός πραγματικά δημοκρατικού συστήματος, πράγμα που συνεπάγεται την αναγνώριση της πιο νόμιμης προσωπικότητας να οδηγήσει τα πεπρωμένα της χώρας. Δεν έχει σημασία η θρησκεία του. Και εν προκειμένω, είναι προφανώς ο Χασάν Νασράλα, μετά τη νίκη του δικτύου της Αντίστασης του ενάντια στον ισραηλινό εισβολέα που είναι αναμφισβήτητα αυτή η προσωπικότητα. Εναπόκειται στους Λιβανέζους να ελπίζουν ότι δεν θα επωφεληθεί από την εμπιστοσύνη τους για να τους προδώσει προς όφελος των Ιρανών.

Προς το παρόν, είναι αδύνατο να αλλαχθεί το Σύνταγμα. Οι βουλευτές που θα αποκρίνονταν μαζικά παραείναι δεμένοι με τις θέσεις τους στο Κοινοβούλιο και δεν θα το κάνουν. Ούτε δεν θα το πετύχαινε ένα δημοψήφισμα επειδή η διαφθορά είναι παντού, συμπεριλαμβανομένων των ψηφοφόρων: το 45% των πολιτών παραδέχεται ότι τους ζητήθηκε να πουλήσουν την ψήφο τους.

Στο Λίβανο, τα πολιτικά κόμματα είναι θρησκευτικά. Δεν έχουν εθνικές φιλοδοξίες, αλλά υπερασπίζονται τη κοινότητά τους και διανέμουν χορηγίες σε αυτήν. Συνεπώς, είναι απαραίτητο να προχωρήσουμε σταδιακά, δημιουργώντας μια ισχυρή διοίκηση, με αποκεφαλισμό των κύριων διεφθαρμένων παραγόντων μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, πράγμα που πρότεινε ο σουνίτης πρόεδρος της κυβέρνησης Σαάντ Χαρίρι και του αρνήθηκαν οι διαδηλωτές. Στη συνέχεια, θα πρέπει να είναι η σειρά των πολέμαρχων που πρόεκυψαν από τον εμφύλιο πόλεμο, οι οποίοι θα πρέπει να αποδείξουν τη σημερινή τους χρησιμότητά ή να αποχωρίσουν από τη δημόσια ζωή.