Η αλήθεια για το sofagate της Άγκυρας

Τα πρακτορεία ειδήσεων διέδωσαν ευρέως εικόνες της συνόδου κορυφής Ευρωπαϊκής Ένωσης/Τουρκίας στην Άγκυρα στις 6 Απριλίου 2021. Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν φαίνεται να δέχεται τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Charles Michel και την πρόεδρο της Επιτροπής, Ursula von der Layen. Υπάρχουν μόνο δύο πολυθρόνες για τρία. Η κ. Von der Layen, αφού στέκεται όρθια για λίγο, πηγαίνει να καθίσει σε έναν καναπέ.

Τα ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης ερμήνευσαν αυτές τις εικόνες ως προσβολή που κατευθύνεται από τον Τούρκο αυτοκράτορα προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Κάποιοι το είδαν ως επιβεβαίωση του αντριλικιού του. Ωστόσο, αυτό είναι απολύτως ψευδές και κρίβει ένα σοβαρό πρόβλημα εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η συνάντηση έπρεπε να είχε πραγματοποιηθεί στις Βρυξέλλες αλλάο πρόεδρος Ερντογάν χάλασε τον κόσμο για να γίνει στην έδρα του στην Άγκυρα. Προετοιμάστηκε τηλεφωνικώς από τις υπηρεσίες πρωτοκόλλου και των δύο μερών. Η διάταξη της αίθουσας ακρόασης πληρουσε τις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν ήταν ο πρόεδρος Ερντογάν που ήθελε να ταπεινώσει την Ουρσούλα von der Layen.

Για να καταλάβουμε τι συνέβη, πρέπει να τοποθετήσουμε το γεγονός στο πλαίσιο της εξέλιξης των θεσμικών οργάνων της Ένωσης.

Στις 25 Μαρτίου, ήτοι δεκατρείς ημέρες πριν από τη συνάντηση της Άγκυρας, πραγματοποιήθηκε το Συμβούλιο των Ευρωπαίων αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων. Λόγω της επιδημίας Covid, η συνάντηση δεν ήταν φυσική, αλλά μέσω τηλεδιάσκεψης. Συγκέντρωσε τους 27 αρχηγούς κρατών υπό την προεδρία του Charles Michel, συν τον πραγματικό τους ηγέτη: τον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Joe Biden [1]. Ο τελευταίος επιβεβαίωσε κατηγορηματικά ότι η Ουάσιγκτον χρειαζόταν μια ισχυρή Ευρωπαϊκή Ένωση υπό τις εντολές του. Έδωσε μερικές οδηγίες, ιδίως για τη διατήρηση καλών σχέσεων με την Τουρκία παρά τις διάφορες τρέχουσες διαφορές (οριοθέτηση των συνόρων στην ανατολική Μεσόγειο · στρατιωτική κατοχή της Κύπρου, του Ιράκ και της Συρίας · παραβίαση του εμπάργκο του ΟΗΕ στη Λιβύη · θρησκευτικές παρεμβολές στην Ευρώπη).

Βέβαια ο πρόεδρος Τραμπ σκόπευε να αντικαταστήσει τις αυτοκρατορικές σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες με εμπορικές σχέσεις. Είχε αμφισβητήσει τόσο το ΝΑΤΟ όσο και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Είχε θέσει τους Ευρωπαίους ενώπιον των ευθυνών τους. Ωστόσο, η προσπάθεια των Ηνωμένων Πολιτειών να επιστρέψουν στην οργάνωση του κόσμου όπως κληρονομήθηκε από τον Β ’Παγκόσμιο Πόλεμο δεν συνάντησε καμία αντίθεση. Όλοι οι Ευρωπαίοι ηγέτες βρίσκουν πιο άνετο να θέτουν την Άμυνα τους κάτω από την «αμερικανική ομπρέλα» και να πληρώσουν το τίμημα για αυτό.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση χτίστηκε σε διάφορα στάδια.
– Αρχικά, το 1949, οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο τοποθέτησαν ολόκληρη τη Δυτική Ευρώπη σε μια άνιση συμμαχία, το ΝΑΤΟ. Σκόπευαν να κυβερνήσουν την περιοχή επιρροής που είχαν διαπραγματευτεί με τη Σοβιετική Ένωση. Στη συνέχεια, το 1957, ενθάρρυναν έξι κράτη μέλη του ΝΑΤΟ (συμπεριλαμβανομένου ενός που το κατέλαβαν στρατιωτικά) να συνάψουν τη Συνθήκη της Ρώμης, η οποία συγκρότησε την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, πρόγονο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό ο νέος οργανισμός έπρεπε να δομήσει μια κοινή αγορά επιβάλλοντας εμπορικά πρότυπα που έθεσε το ΝΑΤΟ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ΕΟΚ οργανώθηκε γύρω από δύο Εξουσίες: μια γραφειοκρατία, την Επιτροπή, υπεύθυνη για τη μετάφραση των αγγλοσαξονικών προτύπων του ΝΑΤΟ στην τοπική νομοθεσία και ένα Συμβούλιο Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων που θα ήταν υπεύθυνο για την εφαρμογή αυτών των αποφάσεων στη χώρα τους. Το σύνολο υπό τον έλεγχο μιας κοινοβουλευτικής συνέλευσης από εκπρόσωπους των εθνικών βουλών.
– Αυτή η διάταξη του Ψυχρού Πολέμου που είχε σχεδιαστεί κατά της ΕΣΣΔ, ο σκοπός της τέθηκε υπό αμφισβήτηση με την εξαφάνιση του τελευταίου το 1991. Μετά από πολλές περιπέτειες, η Ουάσινγκτον επέβαλε μια νέα αρχιτεκτονική: ο υπουργός Εξωτερικών Τζέιμς Μπέικερ ανακοίνωσε πριν από τη διεξαγωγή του Συμβουλίου των Δυτικο-ευρωπαίων Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων ότι το ΝΑΤΟ και η ΕΟΚ, μετονομαζόμενη σε Ευρωπαϊκή Ένωση, θα δέχονταν στο κόρφο τους όλα τα κράτη του πρώην Συμφώνου της Βαρσοβίας, εκτός από τη Ρωσία. Τα θεσμικά όργανα, που είχαν σχεδιαστεί για 6 κράτη μέλη, έπρεπε να αναμορφωθούν για να ασκηθούν σε 28, ή ακόμα περισσότερα κράτη.
– Όταν ο πρόεδρος Τραμπ αποφάσισε να αποδεσμεύσει τη χώρα του από τις αυτοκρατορικές της υποχρεώσεις, ορισμένοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι φαντάστηκαν να μετατρέψουν την Ευρωπαϊκή Ένωση σε μια ανεξάρτητη και κυρίαρχη υπερδύναμη, στο μοντέλο των Ηνωμένων Πολιτειών, εις βάρος των Κρατών μελών. Λογόκριναν τον προϋπολογισμό της Ιταλίας και έθεσαν σε δίκη την Ουγγαρία και την Πολωνία. Αλλά αντιμετώπισαν πολύ μεγάλη αντίσταση και απέτυχαν να μετατρέψουν την Επιτροπή σε υπερκράτος. Η επιστροφή του αμερικανικού νονού με τον πρόεδρο Μπάιντεν μας επιτρέπει να προβλέψουμε ένα νέο θεσμικό αποτέλεσμα: η Επιτροπή θα συνέχιζε να μεταφράζει στο ευρωπαϊκό δίκαιο τα συνεχώς αυξανόμενα πρότυπα του ΝΑΤΟ και το Συμβούλιο να τα εφαρμόσει στο εθνικό δίκαιο, αλλά δεδομένου του αριθμού των κρατών μελών του, θα έπρεπε να αναγνωριστεί μια εκτελεστική εξουσία στον πρόεδρο του (σήμερα τον Charles Michel).

Μέχρι τώρα οι πρόεδροι της Επιτροπής και του Συμβουλίου ήταν ίσοι. Εάν ο πρόεδρος της Επιτροπής ήταν επικεφαλής μιας επιβλητικής γραφειοκρατίας, εκείνος του Συμβουλίου ήταν μια προσωπικότητα χωρίς εμβέλεια, υπεύθυνη μόνο για τον καθορισμό της ημερήσιας διάταξης και την καταγραφή των αποφάσεων. Ωστόσο, κανένας δεν αιρετός, αλλά απλά δημόσιος υπάλληλος. Και οι δύο είχαν το ίδιο καθεστώς όσον αφορά το πρωτόκολλο.

Και έτσι ο Τσαρλς Μισέλ ανέφερε στον κομπάρσο του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ότι φιλοδοξούσε να γίνει ο σούπερ-αρχηγός κράτους της Ένωσης, ενώ η πρόεδρος της Επιτροπής, Ουρσούλα φον ντερ Λίεν, θα ήταν μόνο η «πρωθυπουργός» του.

Ο Charles Michel και μόνο εκείνος προκάλεσε το «περιστατικό πρωτοκόλλου» στην Άγκυρα. Ο πρόεδρος Ερντογάν ήταν πολύ χαρούμενος που του έδωσε αυτήν την υπηρεσία, διότι διαίρεσε έτσι τους Ευρωπαίους Ενωτικούς. Αν παρακολουθήσετε προσεκτικά τα βίντεο, θα διαπιστώσετε ότι ο Charles Michel ανεβαίνει στα σκαλιά του Λευκού Παλατιού χωρίς να περιμένει την Ursula von der Layen, έπειτα τρέχει κυριολεκτικά προς τη διαθέσιμη πολυθρόνα και προσκολλάται σε αυτή αντί να παραχωρήσει τη θέση του στην Madame von der Layen ή να φύγει από την αίθουσα μαζί της αν δεν τους φέρουν μια επιπλέον πολυθρόνα. Εάν διαβάσετε τη δήλωσή του στο τέλος της συνέντευξης, θα διαπιστώσετε ότι δεν αναφέρει καν το περιστατικό [2]. Εάν παρακολουθήσετε τα τουρκικά βίντεο για το ίδιο περιστατικό, θα διαπιστώσετε ότι η πολυθρόνα στην οποία κάθεται η πρόεδρος της Επιτροπής είναι ακριβώς απέναντι σε μια άλλη όπου κάθεται ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Mevlüt Çavuşoğlu, σύμφωνα με τις οδηγίες του ευρωπαϊκού Πρωτοκόλλου. Πράγματι, δεν υπάρχει πλέον πρωθυπουργός στην Τουρκία από τότε που το καθεστώς έγινε προεδρικό. Ο κ. Çavuşoğlu, επομένως κάθεται νομιμοποιημένα απέναντι από την «Ευρωπαία Πρωθυπουργό».

Δεν πρόκειται για διπλωματικό περιστατικό, αλλά για απόπειρα του Charles Michel να καταχραστεί για τον εαυτό του μια εξουσία στο κόρφο της Ένωσης εις βάρος της τελευταίας. Η μάχη μόλις ξεκίνησε.