Συναίνεση μεταξύ των Σύρων στο Σότσι

Για πρώτη φορά από την έναρξη της σύγκρουσης το 2011, πραγματοποιήθηκε στο Σότσι μια διάσκεψη που συγκέντρωσε 1.500 Σύρους αντιπροσώπους από όλες τις καταγωγές, θρησκείες και από σχεδόν όλες τις πολιτικές απόψεις: το Συνέδριο του Συριακού Εθνικού Διαλόγου.

Αυτή η πρωτοβουλία του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν έγινε υπό την αιγίδα του Ιράν, της Ρωσίας και της Τουρκίας [1]. Υποτιμήθηκε, ή ακόμη και απορρίφθηκε, χωρίς λόγο, από τις άλλες δυνάμεις που εμπλέκονταν στον πόλεμο. De facto, η ιδέα μιας δια-συριακής Διάσκεψης τους απέκλειε από την ειρηνευτική διαδικασία.

Είναι το Συνέδριο αντιπροσωπευτικό των μειονοτήτων;

Πολλές πιέσεις ασκήθηκαν από τους οπαδούς του πολέμου, για να μην είναι αυτό το Συέδριο αντιπροσωπευτικό του συριακού λαού. Στο μυαλό των αλλοδαπών, συμπεριλαμβανομένων των Ρώσων, η Συρία φιλοξενεί μειονότητες που επιδιώκουν την αυτονομία. Αυτή φέρεται να είναι η περίπτωση των Κούρδων και των Δρούζων. Ωστόσο, αυτή η κατανόηση των πραγμάτων αγνοεί τη συριακή πραγματικότητα εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Αυτό το ασιατικό έδαφος, που επεκτείνεται από τα δυτικά του Ευφράτη μέχρι το Σινά, κατοικείται από ένα πλήθος μειονοτήτων, ασφαλώς και Κούρδους και Δρούζους, αλλά επίσης Τουρκμάνους, Τσετσένους, Γεωργιανούς, Βεδουίνους, Αρμένιους, κλπ. κλπ. Αυτές οι εθνοτικές μειονότητες αποτελούνται οι ίδιες από θρησκευτικές μειονότητες με αρχαίες θρησκείες όπως οι Αλαουίτες (που στη συνέχεια εκχριστιανίστηκαν, και μετά εξισλαμίστηκαν), χριστιανούς κάθε είδους δόγματος και σουνίτες και σιίτες μουσουλμάνους. Αυτή η περιοχή βρίσκεται ανάμεσα στις πέντε θάλασσες, έτσι ώστε να αποτελεί ένα υποχρεωτικό σημείο διέλευσης τόσο για τους εμπόρους όσο και για τους κατακτητές. Σε όλη την ιστορία τους, αυτοί οι λαοί έχουν ενταχθεί σε ένα κοινό σχέδιο: τη Συρία. Έμαθαν ότι χρειάζονταν ο ένας τον άλλον για να αντισταθούν σε κάθε είδους εισβολείς. Και αναμιγνύθηκαν παντού, μέχρι το σημείο που στις αρχές του εικοστού αιώνα, καμία μειονότητα δεν ταυτιζόταν με μια συγκεκριμένη περιοχή. Χρειάστηκε η βρετανική και γαλλική αποικιοκρατία για να γίνει προσπάθεια να μεταβάλλεται η Παλαιστίνη σε εβραϊκό Κράτος, ο Λίβανος σε χριστιανικό και η Ιορδανία σε μουσουλμανικό. Από τον απέραντο αυτό χώρο, μόνο η σημερινή Συριακή Αραβική Δημοκρατία διατηρούσε, ακόμα πριν από δέκα χρόνια, αυτή τη βαθιά ποικιλομορφία.

Κατά την προετοιμασία του Συνεδρίου του Σότσι, οι Ρώσοι διπλωμάτες σκέφτηκαν πρώτα αυθόρμητα ότι θα έφτανε να ομοσπονδοποιηθεί η χώρα σύμφωνα με τις μειονότητες της για να αποκαταστηθεί η ειρήνη. Στην πρώτη της εκδοχή, αυτή η διάσκεψη επρόκειτο να ονομαστεί «Συνέδριο των Λαών της Συρίας». Μιλώντας με τους μεν και τους δε, συνειδητοποίησαν ότι η ιστορία της Συρίας είναι διαφορετική από εκείνη της Ρωσίας και ότι, γεωγραφικά, δεν είναι δυνατόν να ομοσπονδοποιηθεί αυτή η χώρα της ποικιλομορφίας. Αντίθετα, οι Ισραηλινοί ακολούθησαν την ιδέα του διαχωρισμού των Κούρδων από τους Άραβες, οι Γάλλοι να διακρίνουν τους Χριστιανούς από τους μουσουλμάνους κ.ο.κ. Με αυτόν τον τρόπο, τοποθέτησαν τη δράση τους στη συνέχεια των αποικιοκρατικών συμφωνιών Sykes-Picot-Sazonov.

Με την υποκίνηση τους, οι Κούρδοι του PYD μποϊκόταραν το Συνέδριο. Όμως, σε αντίθεση με τις εκτεταμένες προκαταλήψεις στη Δύση, ενώ το PYD είναι το μοναδικό αποκλειστικά κουρδικό πολιτικό κόμμα, είναι μειοψηφικό μεταξύ των Κούρδων της Συρίας. Στην εθνική κουλτούρα, οποιοδήποτε εθνοτικό κόμμα είναι παράνομο, το PYD αποτελεί εξαίρεση.

Σε κάθε περίπτωση, οι παρόντες στο Συνέδριο ήταν είτε εκλεγμένοι με καθολική ψηφοφορία είτε ηγέτες ενώσεων είτε αναγνωρισμένες προσωπικότητες. Οι προσκλήσεις είχαν μοιραστεί με τον ευρύτερο τρόπο, ώστε να μην ξεχαστεί κανένας.

Είναι το Συνέδριο αντιπροσωπευτικό των πολιτικών απόψεων;

Κάθε δύναμη που εμπλέκεται στον πόλεμο χορηγεί Σύρους που εκπροσωπούν το συμφέρον τους. Αρχικά, η Τουρκία και η Σαουδική Αραβία διοργάνωσαν και χρηματοδότησαν το Εθνικό Συμβούλιο της Συρίας στην Κωνσταντινούπολη. Στη συνέχεια, με την εμπλοκή του Κατάρ στο παιγνίδι έγινε ο Εθνικός Συνασπισμός των Δυνάμεων της Αντιπολίτευσης και της Επανάστασης (sic). Καθώς τα γεγονότα ξεδιπλώνονταν, εμφανίστηκαν μερικές ομάδες, καθεμιά από τις οποίες χειραγωγούταν από ξένη χώρα.

Μία ομάδα αρνήθηκε εκ των προτέρων να συμμετάσχει στο Συνέδριο του Σότσι: η Ύπατη Επιτροπή Διαπραγματεύσεων, η οποία, αντίθετα με ό, τι υποδηλώνει το όνομά της, αρνείται κάθε διαπραγμάτευση. Εδρεύει στο Ριάντ και αντιπροσωπεύει τα σαουδαραβικά συμφέροντα (τα οποία υποτίθεται ταιριάζουν με το συριακό πληθυσμό των φυλών Βεδουίνων της συρο-ιρακινο-σαουδαραβικής έρημου). Αν και -ενώπιον των καμερών – εκφράζει έναν δημοκρατικό λόγο, προωθεί τις αξίες της ερήμου - φατρίες, μοναδική θρησκεία και άρνηση της Ιστορίας -.
Η απουσία της Υπάτης Επιτροπής Διαπραγμάτευσης καταδεικνύει την αδυναμία επέκτασης σε ολόκληρη τη Συρία των αξιών της μειονότητας των Βεδουίνων της. Ωστόσο, όπως στο παρελθόν υπήρχε μια συμμαχία μεταξύ του Σαουδικού Βασιλείου και της Συριακής Αραβικής Δημοκρατίας, δεν είναι αδύνατη η συνύπαρξη. Αυτός είναι εξάλλου ο λόγος για τον οποίο ο μπααθιστής Riad Hijab, μετά την απόρριψη από τις γαλλικές μυστικές υπηρεσίες, δέχτηκε να προεδρεύει στην Ύπατη Επιτροπή. Ήταν κυβερνήτης, υπουργός, μετά πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου (και όχι πρωθυπουργός όπως λένε τα δυτικά μέσα ενημέρωσης χωρίς να κατανοήσουν το συριακό προεδρικό σύστημα). Προερχόμενος από την ίδια φυλή με τον βασιλιά της Αραβίας, είχε ήδη βιώσει τη λύση πριν από τον πόλεμο και ήταν απόλυτα ικανοποιημένος.
Μια δεύτερη ομάδα μποϊκόταρε σωματικά το Συνέδριο, αλλά δεν το γνωστοποίησε παρά μόνο όταν έφτασε στο Σότσι και εκπροσωπήθηκε δι’ αντιπροσώπου. Αποτελείται κυρίως από μερικούς Μουσουλμάνους Αδελφούς και Τουρκμένους, και χρηματοδοτείται από την Τουρκία. Η Άγκυρα, η οποία δίσταζε να την παρουσιάσει, την ενθάρρυνε να καταγγείλει την μεροληψία των διοργανωτών – από τους οποίους είναι μέρος -, έτσι ώστε απουσίαζε από το Συνέδριο αλλά έδωσε πληρεξούσιο στους Τούρκους διπλωμάτες για λογαριασμό της!

Τα μέλη της υποστήριξαν ότι το λογότυπο του Συνέδριου περιελάμβανε τη σημαία της Αραβικής Δημοκρατίας της Συρίας και απέκλειε την δική τους (εκείνη της γαλλικής αποικιοκρατίας που παρέμεινε σε ισχύ στις αρχές της ανεξαρτησίας). Με τον τρόπο αυτό, απεικόνιζαν το αδιέξοδο στον οποίο έβαλαν τον εαυτό τους: αποδίδοντας τη σημαία της Συρίας στο κόμμα Μπάαθ και προάγοντας εκείνη της αποικιοκρατίας, έδειξαν την περιφρόνησή τους για τους ήρωες της ανεξαρτησίας και την αποδοχή τους για τη ξένη κατοχή. Είναι στη πραγματικότητα ελάχιστα σημαντικό, καθώς παραδόθηκαν στην χώρα που τους πληρώνει, την Τουρκία, και επέστρεψαν στην Κωνσταντινούπολη χωρίς να εξέλθουν από τον αερολιμένα.

Μήπως το Συνέδριο κατέγραψε διασυριακές συμφωνίες;

Βέβαια όχι, αλλά και Ναι. Η τελική Δήλωση δώδεκα σημείων δεν περιέχει τίποτα το νέο, αλλά υπογράφηκε από όλες τις συριακές παρατάξεις, εκτός από το PYD και την Ύπατη Επιτροπή Διαπραγμάτευσης, οι οποίες απουσίαζαν [2]. Αντιπρόσωποι της αντιπολίτευσης του εξωτερικού γιουχάρισαν τον Ρώσο υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ κατά την εισαγωγική ομιλία του. Ωστόσο, παρά την παιδική τους συμπεριφορά ενώπιον των δυτικών καμερών, υιοθέτησαν τη Διακήρυξη.

Ακόμη υποθέτοντας μια μεγάλη αντιπροσωπευτικότητα των δύο απουσιαζουσών ομάδων, το Συνέδριο αντιπροσώπευε τουλάχιστον το 90% των Σύρων, γεγονός που αντιστρέφει πλήρως τη διπλωματική εξίσωση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία, μολονότι κατηγόρησαν τη πρωτοβουλία αυτή, δεν μπορούν να αγνοήσουν τη συναίνεση που καθιέρωσε.

Έχουν περάσει έξι χρόνια από τότε που οι συριακές παρατάξεις συζητούν μάταια, στη Γενεύη, στη Βιέννη, στην Αστανά και στο Σότσι. Η αποτυχία τους προέρχεται αποκλειστικά από την ύπαρξη ενός κρυφού σχεδίου, το οποίο υποστηρίχτηκε διαδοχικά από την κυβέρνηση Ομπάμα και τα Ηνωμένα Έθνη: η πλήρης και άνευ όρων παράδοση της Αραβικής Δημοκρατίας της Συρίας και η εγκατάσταση στην εξουσία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας υπό την προστασία του ΝΑΤΟ [3].

Τα κύρια σημεία του σχεδίου Feltman

– θα καταργηθεί η κυριαρχία του συριακού λαού.
– το Σύνταγμα θα καταργηθεί.
– ο πρόεδρος θα εκθρονιστεί (αλλά ένας αντιπρόεδρος θα εξακολουθήσει να είναι υπεύθυνος για τις λειτουργίες του πρωτοκόλλου).
– η Λαϊκή Συνέλευση θα διαλυθεί.
– τουλάχιστον 120 στελέχη θα θεωρούνται ένοχα και θα απαγορεύονται από οποιαδήποτε πολιτική λειτουργία (πρόκειται ίσως για το κατάλογο των ατόμων που κυρώνονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση).
– η Διεύθυνση των υπηρεσιών στρατιωτικών Πληροφοριών, η Διεύθυνση Πολιτικής Ασφάλειας και η Διεύθυνση Γενικής Ασφάλειας θα αποκεφαλιστούν ή θα διαλυθούν.
– οι «πολιτικοί κρατούμενοι» θα απελευθερωθούν και θα καταργηθούν τα αντιτρομοκρατικά δικαστήρια·
– Η Χεζμπολάχ και οι Φρουροί της Επανάστασης θα πρέπει να αποσυρθούν. Τότε και μόνο τότε η διεθνής κοινότητα θα καταπολεμήσει την τρομοκρατία.

Σε μια περίοδο 2 έως 3 εβδομάδων, θα δημιουργηθεί ένα «Σώμα Μεταβατικής Κυβέρνησης» και θα έχει όλες τις πολιτικές, εκτελεστικές, νομοθετικές και δικαστικές εξουσίες. Θα περιλαμβάνει:
– 2/5 αντιπροσώπους της Αραβικής Δημοκρατίας της Συρίας, συμπεριλαμβανομένων των μελών της υπάρχουσας αντιπολίτευσης,
– 2/5 εκπρόσωποι της μη υπάρχουσας αντιπολίτευσης  
– και 1/5 προσωπικοτήτες της κοινωνίας των πολιτών που θα επιλέξει ένας εκπρόσωπος του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ

Πηγή: Sous nos yeux. Du 11-Septembre à Donald Trump, éditions Demi-Lune, 2017.

Κανένα από τα σημεία αυτού του σχεδίου δεν έχει εγκριθεί από το Συνέδριο του Σότσι.

Επιπλέον, το Συνέδριο αποφάσισε να δημιουργήσει μια Συντακτική Επιτροπή, αποτελούμενη από 150 αντιπροσώπους που θα διοριστούν ανά τρίτους από την Άγκυρα, τη Μόσχα και την Τεχεράνη.

Θα σταθμίσει το Συνέδριο τις διαπραγματεύσεις στη Γενεύη;

Με την ελπίδα να σαμποτάρει την ειρηνευτική διαδικασία, η Γαλλία είχε διοργανώσει, στις 23 Ιανουαρίου, ένα συνέδριο στο Παρίσι εναντίον του προέδρου αλ-Άσαντ. Επρόκειτο να βασιστούν στις εκθέσεις της αποστολής των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τα χημικά όπλα, προκειμένου να κατηγορήσουν τον Μπασάρ αλ-Άσαντ και να τον εμποδίσουν να παρουσιαστεί σε εκλογές, που μπορούμε να συνοψίσουμε ως εξής: Δημοκρατία Ναι, αλλά χωρίς τον αλ-Ασαντ [4]. Υπενθυμίζεται ότι η αποστολή του ΟΗΕ είχε αρνηθεί να επαληθεύσει επιτόπου τα στοιχεία που είχε συλλέξει και ότι το Συμβούλιο Ασφαλείας απέρριψε τις εκθέσεις της [5].

Να παρατηρήσουμε ότι η Τουρκία δεν αρκέστηκε μόνο να αντιπροσωπεύσει μια αντιπροσωπεία την οποία υποχρέωσε να πάει πίσω στην Κωνσταντινούπολη. Οπαδός της διπλής γλώσσας και των ανατροπών της θέσης της in extremis, συμμετείχε στο Συνέδριο των Παρισίων και συνδιοργάνωσε το Συνέδριο του Σότσι.

Προκειμένου η συναίνεση του Σότσι να έχει αντίκτυπο επί του εδάφους, πρέπει να εγκριθεί από τον ΟΗΕ. Εξ ου και οι ελιγμοί για να απομακρυνθεί ο Οργανισμός από αυτή τη διαδικασία.

Ωστόσο, αντίθετα με όλες τις προσδοκίες, ο ειδικός εκπρόσωπος του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Στέφαν ντε Μιστούρα ήρθε στο Σότσι. Αναγνώρισε τη νομιμότητα αυτού του Συνέδριου και έδωσε την ευλογία της οργάνωσής του στη Συντακτική Επιτροπή. Εάν δεν αλλάξει, το γεγονός αυτό αποτελεί αποφασιστικό βήμα για την εφαρμογή του σχεδίου αλ-Άσαντ της 12ης Δεκεμβρίου 2012, το οποίο ενέκρινε η διεθνής κοινότητα ως ψήφισμα 2254 του Συμβουλίου Ασφαλείας. Είναι επίσης μια βαριά ήττα για τον υπαριθ. 2 του ΟΗΕ, Jeffrey Feltman, ο οποίος εργάζεται στη σκιά εδώ και έξι χρόνια (εδώ και για 13 χρόνια με άλλα καθήκοντα) για να αναγκάσει τη Συριακή Αραβική Δημοκρατία σε άνευ όρων παράδοση.

Ποιες είναι οι διπλωματικές συνέπειες του Συνεδρίου του Σότσι;

Οι δυνάμεις που υποβάθμισαν το Συνέδριο του Σότσι επειδή φοβούνταν ότι κατακυρώνει τον κεντρικό ρόλο της Ρωσίας και των Τούρκων και Ιρανών συμμάχων της έχασαν.
Κανείς μέχρι σήμερα δεν μπόρεσε να συγκεντρώσει τόσες πολλές αντιπροσωπευτικές προσωπικότητες του συριακού λαού, ούτε κανείς κατάφερε να εκδώσει ένα κοινό έγγραφο που υιοθετήθηκε από ομάδες του εσωτερικού και του εξωτερικού.
Ναι, η Ρωσία και οι σύμμαχοί της βρίσκονται, από τούδε και στο εξής, στο επίκεντρο του παιχνιδιού, από τον οποίο αυτό-αποκλείστηκαν οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Σαουδική Αραβία.

Η Σαουδική Αραβία και η Γαλλία είναι οι μεγάλοι ηττημένοι αυτής της επιχείρησης. Η Ύπατη Επιτροπή Διαπραγμάτευσης, η οποία εκπροσωπούσε μόνη της τη Συριακή αντιπολίτευση στη Γενεύη, ανταγωνίζεται από τούδε και στο εξής με τη Συναίνεση σχεδόν όλων των Σύρων. Το PYD, το οποίο η Γαλλία είχε κατορθώσει να παρουσιάσει ως εκπρόσωπος των Κούρδων της Συρίας, απέδειξε ότι είναι μόνο μια παράταξη μεταξύ των πολλών άλλων, χωρίς άλλη αντιπροσωπευτικότητα παρά μόνο τα όπλα της που της δωρίζονται από το Πεντάγωνο.