Φόβος και πολιτικός παραλογισμός εν καιρώ πανδημίας

Στην ιστορία, οι μεγάλες επιδημίες που εξολόθρεψαν τις εθνικές οικονομίες συνοδεύτηκαν από ανατροπές της εκτελεστικής εξουσίας. Αυτή της Covid-19 δεν αναμένεται να αποτελέσει εξαίρεση στον κανόνα αυτό, ανεξάρτητα από τον αριθμό των θανάτων που μπορεί να προκαλέσει. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, σε ολόκληρο τον κόσμο, οι πολιτικοί ηγέτες παίρνουν αποφάσεις που γνωρίζουν ότι είναι άχρηστες, μόνο και μόνο για να δείξουν ότι κάνουν ό, τι μπορούν.

Η κοινωνική ψυχολογία δείχνει ότι ο φόβος δεν είναι ανάλογος προς τον κίνδυνο αλλά στο γεγονός ότι δεν μπορεί ο τελευταίος ούτε να εκτιμηθεί ούτε να ελεγχτεί.

Όταν πέφτει μια άγνωστη ασθένεια, που δεν ξέρουμε πόσοι άνθρωποι θα πεθάνουν η επιστήμη αντιδρά αμφισβητώντας τα πάντα. Οι πολιτικοί, από την άλλη πλευρά, παίρνουν αποφάσεις χωρίς να γνωρίζουν περισσότερα από τους ερευνητές. Ορισμένοι, λοιπόν, πλαισιώνονται από προσωπικότητες , με αναγνωρισμένο επιστημονικό έργο στο παρελθόν, τους λεγόμενους "εμπειρογνώμονες" για αυτά που δεν γνωρίζουν ακόμα, και τους χρησιμοποιούν για να δηλώσουν ότι εφαρμόζουν σωστή πολιτική. Ο στόχος των πολιτικών δεν είναι να σώσουν ζωές, αλλά να εξασφαλίσουν την εξουσία τους.

Περιορισμοί Τα μέσα ενημέρωσης προσπαθούν να πείσουν τους συμπολίτες τους ότι η κυβέρνησή έχει λάβει τα ίδια μέτρα με άλλες και επομένως δεν μπορεί να κατηγορηθεί για χαλαρότητα. Συσκοτίζουν τη συζήτηση υποστηρίζοντας ψευδώς ότι 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι περιορίζονται κατ’ οίκον ταυτόχρονα για ιατρικούς λόγους. Αναμιγνύουν πολύ διαφορετικές καταστάσεις και ψεύδονται για τους στόχους τους.

Ο όρος "περιορισμός" χρησιμοποιείται σήμερα τόσο για να δηλώσει:

– Μια καραντίνα. Δηλαδή, η φυλάκιση σε ένα κλειστό χώρο, π.χ. ένα πλοίο, μέχρι να εξασφαλιστεί ότι δεν θα εισέλθουν φορείς ασθενειών στη χώρα. Η εφεύρεση αυτού του μέτρου αποδίδεται στον Δούκα του Μιλάνου το 1374. Αυτό έκανε η Ιαπωνία τον Φεβρουάριο με το κρουαζιερόπλοιο Diamond Princess .

– Ένα υγειονομικό κορδόνι. Είναι η απομόνωση μιας γειτονικής χώρας ή μιας ομάδας πληθυσμού, έτσι ώστε να μην μεταδοθεί η ασθένεια στον υπόλοιπο πληθυσμό. Τον 17ο αιώνα, η Ιταλία και η Ισπανία απομόνωσαν ομάδες του πληθυσμού με τον στρατό και με εντολή να πυροβολείται κάθε άτομο που επιχειρεί να διαφύγει. Αυτό έκανε η Κίνα με τον πληθυσμό του Χουμπέι.

– Ο εγκλεισμός των ατόμων υψηλού κινδύνου. Είναι ο προσδιορισμός μιας κατηγορίας πολιτών ευάλωτων στην ασθένεια και η απαγόρευση σε αυτούς να συναντήσουν τον υπόλοιπο πληθυσμό, ώστε να μην μολυνθούν ούτε να μολύνουν άλλους. Αυτό ακριβώς εφαρμόζει π.χ. η Γαλλία, απαγορεύοντας την είσοδο σε ιδρύματα για τους ηλικιωμένους και στους ίδιους να εξέλθουν από αυτά.

– Η θέση ενός ολόκληρου πληθυσμού σε κατ’ οίκον περιορισμό χωρίς διάκριση. Το μέτρο αυτό δεν απαιτήθηκε από λοιμωξιολόγους, αλλά από τους στατιστικολόγους επιδημιολόγους, ώστε να μην κορεστούν τα νοσοκομεία με μαζική εισροή ασθενών σε σύντομο χρονικό διάστημα. Δεν έχει ιστορικό προηγούμενο.

Μόνο τα μέτρα που αποσκοπούν στην αποτροπή μολύνσεως μιας περιοχής από κάποια ασθένεια έφεραν μερικές φορές αποτελέσματα, όπως το 1919 στα αμερικανικά νησιά της Σαμόα, τα οποία προστατεύτηκαν αποτελεσματικά από την ισπανική γρίπη που είχε καταστρέψει τη νεοζηλανδική Σαμόα. Ωστόσο, το κλείσιμο των συνόρων δεν έχει κανένα νόημα όταν η νόσος είναι ήδη εκεί.

Αντίθετα, μέτρα που στοχεύουν την επιβράδυνση μιας επιδημίας δεν κατάφεραν ποτέ να μειώσουν το ποσοστό θνητότητας. Ακόμη χειρότερα, με την εξάπλωση της νόσου στο χρόνο, καθιστούν τον πληθυσμό ευάλωτο σε δεύτερο κύμα, και αργότερα σε τρίτο κύμα μόλυνσης, μέχρι τη μαζική διαθεσιμότητα εμβολίου που απαιτεί τουλάχιστον 18 μήνες προετοιμασίας. Αντίθετα, οι πληθυσμοί που αρνούνται να περιοριστούν κατ’ οίκον, αποκτούν ομαδική ανοσία, που τους προστατεύει σε νέο κύμα μόλυνσης. Σε αντίθεση με τον κυρίαρχο σημερινό λόγο, οι σημερινές μορφές περιορισμού κατ’ οίκον είναι πιθανό να αυξήσουν σημαντικά τον αριθμό των θανάτων μακροπρόθεσμα.
Στο μέτρο που ορισμένες χώρες δεν χρησιμοποιούν αυτά τα μέτρα, όπως η Νότια Κορέα ή η Σουηδία, θα είναι δυνατή η σύγκριση των αποτελεσμάτων όταν προκύψουν νέα κύματα μόλυνσης. Η υπερ-προστατευτική πολιτική των πολιτικών ηγετών κινδυνεύει τότε να γυρίσει μπούμερανγκ.

Παρακμή του πολιτισμού

Δεν είναι δυνατόν να ζήσουμε μαζί αν φοβόμαστε ο ένας τον άλλον. Ο πολιτισμός δεν μπορεί να βασιστεί στη δυσπιστία. Δεν είναι λοιπόν ανθρώπινο να απαγορεύεται η συνοδεία ασθενών από τους οικείους τους στο κρεβάτι του θανάτου τους. Δεν μπορούμε να δεχτούμε να στερηθούμε την ελευθερία μας χωρίς σοβαρό και έγκυρο λόγο.

Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου της 4ης Νοεμβρίου 1950, η οποία έχει υπογραφεί από όλα τα κράτη της ευρωπαϊκής ηπείρου από το Ηνωμένο Βασίλειο έως τη Ρωσία, επιτρέπει "τη νόμιμη κράτηση προσώπου που μπορεί να διαδώσει μεταδοτική ασθένεια" (άρθρο 5ε), αλλά όχι για να περιορίσει την είσοδο ασθενών στα νοσοκομεία.

Οι Συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αυξάνουν ακόμη περισσότερο την απαίτηση, υποστηρίζοντας ότι το "δικαίωμα της κυκλοφορίας των προσώπων" αποτελεί την ταυτότητα της ΕΕ. De facto, μερικά κράτη μέλη έχουν τεθεί εκτός αυτού του θεμελιώδους κανόνα, ξεκινώντας την αποσύνθεση του υπερεθνικού κράτους.

Ορισμένες κυβερνήσεις επέλεξαν να μετατρέψουν τους πολίτες σε εχθρούς. Με αυτόν τον τρόπο, στερούν το κράτος της νομιμότητας προς τους ίδιους, καθώς ο τελευταίος γίνεται επίσης εχθρός τους.

Στη Γαλλία, ο επικεφαλής της αστυνομίας των Παρισίων, Didier Lallement, δήλωσε ότι οι άνθρωποι που βρίσκονται σήμερα σε εντατική θεραπεία ήταν εκείνοι που χθες είχαν παραβιάσει τις εντολές για περιορισμό.
Ήδη, σε άλλη ήπειρο, ο πρόεδρος των Φιλιππίνων, Rodrigo Duterte, διέταξε την αστυνομία να πυροβολεί κάθε πολίτη ο οποίος προσπαθεί να σπάσει τους κανόνες περιορισμού.

Ο καθένας έχει συνειδητοποιήσει το υπερβολικό οικονομικό κόστος της τρέχουσας πολιτικής και ανακαλύψει το καταστρεπτικό ψυχολογικό της αντίκτυπο προς τους αδύναμους ανθρώπους, όμως, λίγοι άνθρωποι συνειδητοποιούν το πολιτικό τιμολόγιο που έρχεται.

Μέτρα πλασέμπο

Αγνοώντας τα πάντα για τη νέα νόσο, οι ιατρικές και πολιτικές αρχές συνιστούν μέτρα πλασέμπο για να διατηρήσουν το ηθικό των συμπολιτών τους.

Τον 17ο αιώνα, οι γιατροί φορούσαν ένα είδος βαμβακερής, δερμάτινης φόρμας ή κερωμένο λινέλαιο μουσαμά και μάσκα με μακριά μύτη που τους επέτρεπε να αναπνέουν μέσω κάποιων μορφών φίλτρων μέντας, καμφοράς κ.λπ. Επινοήθηκε από τον γιατρό του βασιλιά της Γαλλίας, και εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη.

Σήμερα, ορισμένοι γιατροί φορούν επίσης φόρμες από πλαστικό ή καουτσούκ κατά του κορωνοϊού με χειρουργικές μάσκες. Η χρήση αυτών των μασκών άρχισε για το ευρύ κοινό κατά τη διάρκεια της ισπανικής επιδημίας γρίπης το 1918 στην Ιαπωνία. Σταδιακά κυριάρχησε στην Ασία και εξαπλώνεται στον υπόλοιπο κόσμο με την επιδημία της Covid-19 του 2020. Ωστόσο, ποτέ δεν αποδείχτηκε ούτε η αποτελεσματικότητα της φόρμας των ιατρών καταπολέμησης της πανώλης ούτε εκείνη των χειρουργικών φορμών και μασκών για όλους ενάντια σε μια επιδημία.

Εν πάσει περιπτώσει, συνιστώντας τη χρήση του κοστουμιού του χειρούργου για την προστασία από την ασθένεια, οι κινεζικές ιατρικές αρχές, και μετά οι πολιτικοί ηγέτες όλου του κόσμου, προτείνουν μια λύση σε ένα πρόβλημα που κανείς δεν μπορεί να λύσει προς το παρόν. Το κυριότερο είναι η φαινομενική δράση, όχι η πρόληψη και ακόμα λιγότερο η θεραπεία.