Ελλάδα: οδεύει προς την εγκατάλειψη του ευρώ;

Εδώ και πολλές εβδομάδες, οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και των θεσμών (αποτελούμενων από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή), βρίσκονται σε αδιέξοδο. Εμμένοντας στην προστασία των ενδιαφερόντων των πιστωτών, οι θεσμοί στηρίζουν τις πολιτικές λιτότητας για να διαφυλάξουν την εμπιστοσύνη του «κοινού νομίσματος», δηλαδή, του ευρώ.

Στο μεταξύ, η Ελλάδα βυθίζεται στο βούρκο. Το πρώτο τρίμηνο του 2015, η οικονομική δραστηριότητα έπεσε κατά 0,20%, εκφρασμένη σε ετήσιους όρους. Είναι η χειρότερη καταγραφή ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία ξεπερνάται μόνο από τη Λιθουανία (-0,60%) και την Εσθονία (-0,30%). Ο δείκτης της ανεργίας διατηρείται πάνω από το 25%, ενώ η μη απασχόληση των νέων μεταξύ 15 και 24 χρόνων κυμαίνεται στο 52%, σύμφωνα με τα δημοσιευμένα στοιχεία απο το πρακτορείο ΕΛΣΤΑΤ.

Στο χώρο της οικονομίας, η φυγή των καταθέσεων απο τις ελληνικές τράπεζες οξύνεται. Υπολογίζεται ότι οι καθημερινές φυγές κεφαλαίων κυμαίνονται μεταξύ 200 και 500 εκατομμυρίων ευρώ. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) μετέτρεψε τις ελληνικές τράπεζες σε εξαρτώμενες από το πρόγραμμα παροχής έκτακτης ενίσχυσης σε ρευστότητα (ELA, αρχικά στ’ αγγλικά), που ειρήσθω εν παρόδω, αποτελεί ένα «οικονομικό όπλο», αφού ως ανταλλαγή για χορήγηση νέων "επειγόντων κονδυλίων", η ΕΚΤ απαιτεί να φέρει εις πέρας οικονομικές μεταρρυθμίσεις υπέρ των δανειστών.

Πράγματι, οι «δομικές μεταρρυθμίσεις» είναι αναγκαίες. Σε αυτό υπάρχει πλήρης σύμπτωση μεταξύ της κυβέρνησης του Αλέξη Τσίπρα και των αρχών των Βρυξελλών. Η θεμελιώδης διαφωνία έγκειται στο είδος των «δομικών μεταρρυθμίσεων» που επιδιώκονται να εφαρμοστούν, στους όρους της συναλλαγής και στον αναγκαίο χρόνο για να αξιολογηθούν τ’αποτελέσματά τους.

Ο υπουργός Οικονομίας, Γιάνης Βαρουφάκης, δήλωσε ξεκάθαρα ότι μοιράζεται τις προθέσεις των θεσμών για αύξηση της αποδοτικότητας, προώθηση του ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων, εκμοντερνισμό της δημόσιας διοίκησης, χρήση των πόρων με αποτελεσματικό τρόπο και μεταρρύθμιση του συστήματος φορολόγησης των συντάξεων [1].

Ωστόσο, ο Βαρουφάκης απορρίπτει τον τρόπο με τον οποίο οι Βρυξέλλες συνδέουν τις «δομικές μεταρρυθμίσεις» με το μακροοικονομικό πλαίσιο. Για τους θεσμούς υπάρχει ο δρόμος της εσωτερικής υποτίμησης: μείωση μισθών και εργασιακών παροχών, συνέχιση στο πρόγραμμα των ιδιωτικοποιήσεων, όπως και αύξηση των φόρων και των δημοσίων υπηρεσιών (νερό, ηλεκτρικό, κτλ.) [2].

Υπό την ίδια οπτική, οι ευρωπαϊκές αρχές υποχρεώνουν την Ελλάδα να διατηρήσει ένα υψηλό «πρωτογενές πλεόνασμα» (διαφορά ανάμεσα σε έσοδα και δημόσια έξοδα, χωρίς να υπολογίζονται οι πληρωμές του χρέους) για να μειώσουν, υποθετικά, το επίπεδο του χρέους. Αυτόν τον χρόνο, οι θεσμοί απαιτούν από την Ελλάδα να φτάσει το «πρωτογενές πλεόνασμα» στο 1% του ΑΕΠ, που για το 2018 πρέπει ν’ αυξηθεί στο 3,5%.

Μ’ αυτόν τον τρόπο, οι Βρυξέλλες σκοπεύουν να επιβάλλουν στην Ελλάδα τα ίδια μέτρα που όχι μόνο δεν κατάφεραν να ανακουφίσουν την κρίση που άρχισε το 2010, αλλά που αντίθετα την επέτειναν. Αν η ελληνική κυβέρνηση δεχτεί τους όρους των θεσμών, εκτός από το να περάσει τις «κόκκινες γραμμές» θεσπισμένες από τον ΣΥ.ΡΙΖ.Α (εναντίωση στην εργασιακή μεταρρύθμιση και την περικοπή των συντάξεων, κτλ.), θα πρόδιδε τη λαϊκή εντολή.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ελληνική αριστερά βγήκε νικήτρια στις εκλογές του Ιανουαρίου εξαιτίας του «κορεσμού» από τον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό που επέβαλαν οι θεσμοί. Στην εύρεση μιας εναλλακτικής οικονομίας, η νίκη του ΣΥ.ΡΙΖ.Α αποτέλεσε την ελπίδα.

Ο Αλέξης Τσίπρας υποσχέθηκε βαθιές μεταρρυθμίσεις. Υποστήριξε ότι προτεραιότητα ήταν η επίτευξη μιας οικονομικής βιώσιμης συμφωνίας μακράς διαρκείας, υιοθετώντας πλήρως τους κανόνες της ζώνης του ευρώ, αλλά χωρίς να πέσει στην «παγίδα της λιτότητας» όπως στο παρελθόν [3]. Οπότε, η Ελλάδα θα διέκοπτε το «κρεσέντο της καταπίεσης» που ευνοεί μόνο τις οικονομίες του κέντρου (Γερμανία και Γαλλία), ενώ παράλληλα τιμωρεί με αμείλικτο τρόπο τις οικονομίες που βρίσκονται σε κρίσιμη κατάσταση.

Ωστόσο, απέναντι στην αρνητική στάση των θεσμών για να εγγυηθούν τις ελάχιστες απαιτήσεις, η κυβέρνηση κατέστησε ξεκάθαρη την ασυμβατότητα μεταξύ μιας ριζικής οικονομικής αλλαγής με τις αρχές της Νομισματικής Ένωσης. Το ευρώ είναι μάλλον ένα καλούπι επιβαλλόμενο απο το οικονομικό κεφάλαιο και λιγότερο ένα εργαλείο οικονομικής ένταξης που ευνοεί την αλληλεγγύη και την ευημερία ανάμεσα στα έθνη [4].

Μόλις την περασμένη εβδομάδα, μετά από μια συνάντηση άνω των δέκα ωρών, οι διαπραγματεύσεις παρέμεναν στάσιμες εξαιτίας της επιμονής σε «σημαντικές διαφορές» [5]. Τις προηγούμενες μέρες, ανήσυχη απέναντι στη μείωση της χρηματοδότησής της, η ελληνική κυβέρνηση είχε ανακοινώσει ότι στις 30 Ιουνίου θα πλήρωνε τις 4 μηνιαίες δόσεις (1,6 δις δολάρια) του χρέους της με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ).

Οι φόβοι για ένα μορατόριουμ πληρωμών αυξάνονται. Κι όχι από έλλειψη θέλησης της Αθήνας, αλλά εξαιτίας της αδιαλλαξίας των Βρυξελλών [6]. Με την πλάτη στον τοίχο, ο Αλέξης Τσίπρας είναι υποχρεωμένος να μειώσει το βεληνεκές των προεκλογικών του δεσμέυσεων. Η Ελλάδα ήδη συμφώνησε να αυξήσει το Φόρο Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) σε κάποια προϊόντα, ν’ ακυρώσει βαθμιαία τις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις και να ιδιωτικοποιήσει μέρος των υποδομών της (το λιμάνι του Πειραιά, την εταιρεία τρένων ΤΡΕΝΟΣΕ και τα αεροδρόμια).

Συνεπώς, όλα μοιάζουν να δείχνουν ότι οι πιστωτές συγκεντρώνουν τις προσπάθειές τους στο να φθείρουν πολιτικά τον ΣΥ.ΡΙΖ.Α σε εσωτερικό επίπεδο, να υποσκάψουν την κοινωνική υποστήριξη και έτσι να ανοιχτεί ο δρόμος για μια αλλαγή στο καθεστώς. Σε περιφερειακό επίπεδο, οι θεσμοί επιδιώκουν να στείλουν ένα μήνυμα ότι ανεξάρτητα από το ποιοι θα θριαμβεύσουν στις εκλογικές διαδικασίες, η πληρωμή του χρέους είναι πάνω από οποιαδήποτε εθνική οικονομική ατζέντα.

Ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α πρέπει να συνεχίσει να μάχεται [7]. Στα τέλη αυτής της εβδομάδας, η ελληνική κυβέρνηση θα παρουσιάσει μια νέα πρόταση στο Eurogrοup με σκοπό να ξεμπλοκάρει τελικά, το τελευταίο μέρος του σχεδίου διάσωσης (7,2 δις ευρώ) κι έτσι να μπορέσει να εκπληρώσει τις οικονομικές της υποχρεώσεις.

Θα εγκαταλείψει η Ελλάδα το ευρώ συντόμως; Σε περίπτωση που οι Βρυξέλλες εμμείνουν στην αδιαλλαξία τους, θα εξαρτηθεί βασικά από τη θέληση του Αλέξη Τσίπρα και του επιτελείου του για να υπερασπιστούν τις λαϊκές προσδοκίες από την τυρανία του οικονομικού κεφαλαίου.