Μπρέξιτ, ΕΕ και δημοκρατία

Κατά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, η Γαλλία και η Γερμανία προσπάθησαν να διατηρήσουν τη θέση τους στον κόσμο με την επίλυση του προβλήματος του μεγέθους τους έναντι του γίγαντα των ΗΠΑ. Αποφάσισαν την επανένωση των δύο Γερμανών και τη συγχώνευση τους σε ένα υπερεθνικό κράτος: την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οπλισμένες με τις εμπειρίες τους από τη διακρατική συνεργασία, θεώρησαν ότι ήταν δυνατό να οικοδομηθεί αυτό το υπερεθνικό κράτος, παρά την υπαγόρευση του υπουργού Εξωτερικών James Baker για αναγκαστική διεύρυνση προς την Ανατολή.

Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων σχετικά με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, οι γκωλιστές έθεσαν τον «ευρωπαϊκό υπερ-εθνικισμό» έναντι του «κυριαρχισμού». Εξίσωναν το εθνικό πλαίσιο με τη δημοκρατία και την ευρωπαϊκή κλίμακα με τη γραφειοκρατία. Αντίθετα, ο πρόεδρος Φρανσουά Μιτεράν και ο καγκελάριος Χέλμουτ Κολ, για να ξεπεράσουν την αντίσταση τους, ξεκίνησαν να συγχέουν τον δημοκρατικό κυριαρχισμό (μόνο ο λαός είναι κυρίαρχος) με τον εθνικιστικό κυριαρχισμό (το έθνος είναι το μόνο γνωστό πλαίσιο για την άσκηση δημοκρατικής εξουσίας). Στη συνέχεια, αφομοίωσαν κάθε μορφή «κυριαρχισμού» σε "σοβινισμό" (το γεγονός να θεωρηθεί άριστο ό, τι είναι εθνικό και να περιφρονηθεί ό, τι είναι ξένο).

Αυτή η Συνθήκη εγκρίθηκε και μετασχημάτισε ένα σύστημα διακρατικής συνεργασίας (η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα) σε υπερεθνικό κράτος (ΕΕ), ενώ δεν υπήρχε ποτέ "ευρωπαϊκό έθνος".

Η Ιστορία ξαναγράφηκε τόσο για να εξομοιωθεί ο εθνικισμός με τον πόλεμο όσο και για να διαγραφούν τα ίχνη των αντιρωσικών σοβινιστικών πολιτικών. Η Γαλλία και η Γερμανία δημιούργησαν ένα διεθνικό τηλεοπτικό κανάλι, Arte , του οποίου τα προγράμματα έπρεπε να παρουσιάζουν τον ναζισμό και τον σοβιετισμό ως δύο ολοκληρωτικά καθεστώτα που παράχθηκαν από τον ίδιο εθνικισμό. Ο γερμανικός εθνικισμός συγχύσθηκε με τον ναζιστικό ρατσισμό (αν και είναι ασύμβατος με τη γερμανική εθνική ιδέα βασισμένη στη γλώσσα και όχι στη φυλή). Και τα ίχνη των σοβιετικών προσπαθειών για τη σφράγιση μιας αντι-ναζιστικής συμμαχίας διαγράφηκαν. Με τον τρόπο αυτό άλλαξε η σημασία της συμφωνίας του Μονάχου και του συμφώνου Molotov-Ribbentrop [1].

Τριάντα χρόνια αργότερα, οι θεσμοί που σχεδιάστηκαν για 6 που έγιναν 12 αποδείχτηκαν ότι δεν μπορούν να διαχειριστούν με 28, όπως είχαν προβλέψει οι ΗΠΑ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει καταστεί οικονομικός γίγαντας, αλλά δεν υπάρχει ακόμα ευρωπαϊκό έθνος. Οι λαοί της Ευρώπης έχουν χάσει σε μεγάλο βαθμό τη δημοκρατική τους κυριαρχία και τα κράτη τους έχουν χάσει την εθνική τους κυριαρχία, αλλά δεν υπάρχει ακόμη κοινή πολιτική φιλοδοξία.

Αρκεί να ζητήσουμε από έναν στρατιώτη του εμβρύου του ευρωπαϊκού στρατού εάν είναι έτοιμος να «πεθάνει για τις Βρυξέλλες» και να παρατηρηθεί η αμηχανία του για να μετρηθεί η έκταση της παρανόησης: δεν είναι έτοιμος να δώσει τη ζωή του παρά μόνο για το έθνος του, όχι για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ο μύθος ότι "η ΕΕ είναι ειρήνη" της έφερε το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 2012, αλλά το
– το Γιβραλτάρ εξακολουθεί να είναι μια βρετανική αποικία στην ισπανική επικράτεια [2],
– η Βόρεια Ιρλανδία, μια άλλη αποικία στην ιρλανδική επικράτεια,
– και, πάνω απ ’όλα, η Βόρεια Κύπρος εξακολουθεί να καταλαμβάνεται από τον τουρκικό στρατό [3].

Η Γαλλία και η Γερμανία πίστευαν λανθασμένα ότι, με το πέρασμα του χρόνου, οι βρετανικές ιδιαιτερότητες που προέρχονται από την Ιστορία θα διαλύονταν στο υπερεθνικό κράτος. Ξέχασαν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι μια Δημοκρατία με ισοτιμία, αλλά μια ταξική κοινοβουλευτική μοναρχία.

Λόγω των υπολειμμάτων της αποικιοκρατικής αυτοκρατορίας της στη Δυτική Ευρώπη, το Ηνωμένο Βασίλειο δεν μπόρεσε ποτέ να ενταχθεί στο γαλλο-γερμανικό υπερεθνικό διακρατικό σχέδιο. Αρνήθηκε ολόκληρες διατάξεις της συνθήκης του Μάαστριχτ, συμπεριλαμβανομένου του υπερεθνικού του νομίσματος, του ευρώ. Η εσωτερική του λογική το ώθησε να ενισχύσει τη συμμαχία του με τις Ηνωμένες Πολιτείες, με τις οποίες μοιράζει την ίδια κουλτούρα με ένα μέρος των ελίτ. Του φάνηκε αποτελεσματικότερο να διατηρήσει την επιρροή του στον κόσμο στηριζόμενο στη στρατιωτική δύναμη της Ουάσινγκτον και όχι στην οικονομική ισχύ των Βρυξελλών.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το 2000, η κυβέρνηση Μπους πρότεινε να συμπεριλάβει το Ηνωμένο Βασίλειο στην Αλενα και να οργανώσει την έξοδο του από την ΕΕ [4].

Γεγονός είναι ότι το Βρετανικό Κοινοβούλιο δεν επέλεξε ποτέ μεταξύ των δύο πλευρών του Ατλαντικού. Έπρεπε να περιμένουμε το δημοψήφισμα του 2016 για να αποφασίσει ο λαός, επιλέγοντας το Brexit. Αλλά η πιθανή έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ άνοιξε πάλι μια πληγή που είχε ξεχαστεί. Η δημιουργία τελωνειακού συνόρου μεταξύ των δύο Ιρλανδίων θέτει υπό αμφισβήτηση την ιρλανδική ειρηνευτική συμφωνία (γνωστή ως «συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής») μεταξύ της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας και του Ηνωμένου Βασιλείου. Ωστόσο, αυτή η συμφωνία δεν σχεδιάστηκε για να λύσει το πρόβλημα, αλλά για να το παγώσει (καταφεύγοντας στη θρησκευτική αρχή του consociatio).

Το βρετανικό πολιτικό σύστημα βασίζεται στο διπολισμό. Εφαρμόζεται με φυσικό τρόπο στους πάγκους της Βουλής των Κοινοτήτων, όπου οι βουλευτές κάθονται πρόσωπο με πρόσωπο και όχι σε ημικύκλιο. Το Brexit εγείρει δύο υπαρξιακά ζητήματα: αν θα ανήκει ή όχι το ΗΒ στην ΕΕ και αν θα διατηρήσει ή όχι την αποικιοκρατία στη Βόρεια Ιρλανδία.

Ο καθένας μπόρεσε να παρατηρήσει τα τελευταία τρία χρόνια ότι το κοινοβούλιο δεν μπορούσε να εξασφαλίσει μια πλειοψηφία σε καμία από τις τέσσερις δυνατές επιλογές. Αυτή η κατάσταση έχει επηρεάσει σοβαρά τη βρετανική οικονομία. Σύμφωνα με εμπιστευτική έκθεση του Coalition, οι τραπεζικές προμήθειες κερδίζονται όλο και λιγότερο στο Σίτυ και όλο και περισσότερο στη Wall Street. Η βρετανική οικονομική υπεροχή μειώθηκε από το 2008 και καταρρέει.

Το βρετανικό πολιτικό σύστημα είναι πραγματιστικό. Δεν σχεδιάστηκε ποτέ ως τέτοιο και ποτέ δεν έχει συνταχθεί. Είναι ο καρπός μιας χιλιάδας ετών αντιπαραθέσεων και ισορροπιών δύναμης. Σύμφωνα με την σημερινή κατάσταση της συνταγματικής παράδοσης, ο μονάρχης δεν διαθέτει τη δύναμη παρά μόνο όταν διακυβεύεται η επιβίωση του έθνους [5]. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η βασίλισσα αποφάσισε να αναστείλει ("επεκτείνει") το Κοινοβούλιο για να επιτρέψει στον πρωθυπουργό της να ξεμπλοκάρει τη κατάσταση. Σε κανονικούς καιρούς, η βασίλισσα δεν έχει το δικαίωμα να αναστείλει το Κοινοβούλιο παρά μόνο για τεχνικούς λόγους (π.χ. για εκλογές) και προπαντός όχι για να θέσει τη δημοκρατία σε παρένθεση.

Είναι πολύ ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε το συναίσθημα που προκάλεσε στο Ηνωμένο Βασίλειο η απόφαση της Βασίλισσας. Όλοι όσοι αντιτάχθηκαν στο Brexit συνειδητοποιούν ότι πέρασαν τρία χρόνια σε στείρες συζητήσεις και έφτασαν στα όρια της δημοκρατίας. Ορισμένοι, συμπεριλαμβανομένης της ευρωπαϊκής ηπείρου, ανακαλύπτουν με έκπληξη ότι η δημοκρατία προϋποθέτει την ισότητα όλων των πολιτών και επομένως είναι ασυμβίβαστη με αυτά που έχουν απομείνει από μια ταξική μοναρχία.

Αυτή η παρανόηση μας στέλνει πίσω στη δημιουργία των ευρωπαϊκών αρχών με το μοντέλο που φαντάστηκε ο Winston Churchill. Δεν υπήρξε ποτέ περίπτωση για τον ίδιο ούτε να ενώσει δημοκρατίες ούτε να δημιουργήσει ένα δημοκρατικό υπερεθνικό κράτος, αλλά ήθελε να αποτρέψει την ύπαρξη μιας ηγεμονικής δύναμης στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Δηλαδή, ταυτόχρονα, να εμποδίσει τη Γερμανία να υψωθεί και να αντιμετωπίσει τη Σοβιετική Ένωση [6].

Σε αντίθεση με τα συνθήματα που χειρίστηκε ο ίδιος με αξιοθαύμαστο τρόπο, δεν ήταν σε αντίθεση με το κομμουνιστικό πρότυπο, αλλά για να συνεχίσει την πολιτική που είχε ακολουθήσει κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο: να αποδυναμώσει τις δύο κύριες ηπειρωτικές δυνάμεις, τη Γερμανία και την ΕΣΣΔ, τις οποίες άφησε να μάχονται μόνες τις, η μια κατά της άλλης από τον Ιούνιο του 1941 έως το Σεπτέμβριο του 1943 χωρίς παρέμβαση οποιουδήποτε βρετανικού στρατού, συμπεριλαμβανομένων των αποικιών.

Δεν αποτελεί λοιπόν έκπληξη το γεγονός ότι ο Φρανσουά Μιτεράν, ο οποίος συμμετείχε μαζί με τον Ουίνστον Τσόρτσιλ στο ιδρυτικό συνέδριο της Χάγης το 1948, δεν ανησύχησε για το δημοκρατικό έλλειμμα του υπερεθνικού κράτους που φαντάστηκε με τον Χέλμουτ Κολ κατά τη διάρκεια της διάλυσης της ΕΣΣΔ.

Ο Μπόρις Τζόνσον είναι ένα καθαρό προϊόν του Eton College, αν και εν μέρει μεγάλωσε στις Ηνωμένες Πολιτείες (απέκλεισε το 1996 την αμερικανική υπηκοότητα για να παρουσιαστεί στη Βουλή των Κοινοτήτων). Είναι μαθητής των δύο μεγάλων μορφών της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Πρώτα του Βενιαμίν Ντιραμέλι, πρωθυπουργού της Βασίλισσας Βικτωρίας. Δανείστηκε από εκείνο την αντίληψη του « Συντηρητισμού Ένα Έθνος» (Conservatism One Nation): ο πλούτος αποδίδει μια κοινωνική ευθύνη. Η ελίτ (upper class, ανώτερη τάξη) έχει το καθήκον να δώσει δουλειά στις φτωχές τάξεις, έτσι ώστε όλοι να παραμένουν στη θέση τους. Δεύτερα, του Winston Churchill στον οποίο αφιέρωσε ένα βιβλίο [7].

Η Theresa May είχε εξετάσει διαδοχικά τρεις διαφορετικές διαδρομές για να αντισταθμίσει την έξοδο από την ΕΕ: να γίνει ανταλλακτήριο του κινεζικού γιουάν στη Δύση, να ενισχύσει την "ειδική σχέση" με την Ουάσιγκτον [8] και να αναβιώσει την Κοινοπολιτεία ( Global Britain ).

Ο Μπορίς Τζόνσον, όσο τον αφορά, βρίσκεται στη συνέχεια των μοντέλων της, εστιαζόμενος στις "ειδικές σχέσεις" με τις Ηνωμένες Πολιτείες και ρίχνοντας τον εαυτό του στην αγκαλιά του προέδρου Τραμπ κατά τη διάρκεια της G7, παρόλο που δεν μοιράζει τις απόψεις του ούτε στα οικονομικά, ούτε στη διεθνή πολιτική. Είναι επίσης λογικό ότι είπε προκλητικά ψέματα κατά της Ρωσίας στην υπόθεση Skripal [9] και ότι επιθυμεί όχι μόνο τη βρετανική απόσυρση από την ΕΕ ανεξάρτητα από το κόστος, αλλά και, κατά προτεραιότητα, την υπονόμευση αυτής της υπερεθνικής ηπειρωτικής περιπέτειας.

Εάν θα μείνει πρωθυπουργός ο Μπόρις Τζόνσον, η διεθνής πολιτική της «Δόλιας Αλβιώνος» θα είναι να συμβουλεύει την Ουάσινγκτον και να εφοδιάζει συγκρούσεις μεταξύ Βρυξελλών και Μόσχας.